Diện mạo văn học nữ Phú Yên những năm qua phần nào được định hình và có những điểm khởi sắc với đội ngũ sáng tác ngày càng đông đảo, đa dạng trong phong cách và đặc biệt luôn miệt mài, năng động trên con đường sáng tạo nghệ thuật, góp phần làm cho bức tranh văn học Phú Yên đương đại thêm màu sắc.

Tác phẩm đã được xuất bản của các nhà văn nữ ở Phú Yên. Ảnh: BÍCH DUYÊN

Đội ngũ sáng tác

Chủ thể sáng tạo của văn học nữ Phú Yên hiện nay là một loạt cây bút ít nhiều tạo nên được dấu ấn trong lòng người yêu văn chương nghệ thuật trong và ngoài tỉnh, như Lê Pha Lê (SN 1973, đã xuất bản các tập truyện ngắn thiếu nhi Cuộc giải thoát siêu đẳng, Biệt thự tường bể, Đại ca Mốc), Trịnh Thị Phương Trà (SN 1976, đã xuất bản tập bút ký - phóng sự Nơi hai dòng sông đi qua (2005), tập truyện ngắn Giấc mơ ban ngày (2009), tập bút ký - phóng sự Ngược gió (2013), tập tản văn Nghe nắng qua thềm (2019), tập truyện ngắn Dưới ánh sáng thiên đường (2021)), Lý Thị Thủy (SN 1981, đã xuất bản tập truyện ngắn Vòng tay, tập tạp văn Còn mãi những yêu thương (2020)), Nguyễn Thị Bích Nhàn (SN 1982, đã xuất bản các tập truyện ngắn Xương rồng không gai (2011), Bảy ngày của một bà giá (2023)), Nguyễn Thị Hậu (SN 1986, đã xuất bản tập thơ Soi mình trong sắc tháng Giêng (2019)), Nguyễn Thị Phương Trâm (SN 1994, đã xuất bản tập thơ Rồi chúng mình sẽ hạnh phúc cả thôi (2020)), Phạm Thị Hải Dương (SN 1995, sáng tác truyện ngắn)…

Có thể thấy, lực lượng sáng tác nữ của tỉnh nhà hiện nay không thật sự hùng hậu, đông đảo, nhưng đa dạng về lứa tuổi, ngành nghề và cả trong hướng sáng tạo. Đặc biệt, tuy rằng hầu hết cây bút nữ đều không lựa chọn con đường văn chương chuyên nghiệp, song nhìn vào thành quả sáng tạo của họ, có thể thấy văn chương vẫn là một lối đi về thiết thân của mỗi người.

Không náo nhiệt, những người viết nữ lặng lẽ nhưng miệt mài trên hành trình sáng tạo, cho ra đời những đứa con tinh thần đầy tâm huyết và không ít trong số đó đã được vinh danh tại những cuộc thi viết hoặc các giải thưởng khác nhau. Những giải thưởng mà các cây bút gặt hái được là minh chứng cho thấy các cây bút nữ có đủ nội lực không chỉ để khẳng định mình mà còn xứng đáng được kỳ vọng sẽ có nhiều bứt phá và phát triển hơn trong thời gian tới.

Chọn viết về nỗi đau và cái đẹp

Với sự nhạy cảm vốn có của nữ giới, các tác giả nữ nhìn thấu nỗi đau của biết bao phận người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. Từ tập truyện đầu tiên cho đến tập truyện mới nhất, Nguyễn Thị Bích Nhàn lựa chọn kể về thân phận cay đắng, chua chát của những người phụ nữ trong đời sống thường nhật. Họ là những người phụ nữ vì khờ dại, nhẹ dạ, cả tin, vì yêu thương, có khi vì tử tế mà gánh chịu mọi nỗi thiệt thòi: bị người tình rũ bỏ, bị gia đình chối từ, bị người chồng bội bạc vũ phu, bị định kiến xã hội giày xéo…

Truyện ngắn của tác giả Lý Thị Thủy cũng có không ít những nhân vật nữ bị nỗi đau giày vò khi vướng vào tình yêu ngang trái, bị gả vào nơi không mang lại hạnh phúc, bị mang tiếng xấu đầy oan ức… Tác giả Phương Trà lại viết về số phận của người phụ nữ thời chiến chưa kịp thành đàn bà đã phải nhận tin tử trận của chồng, của người con gái quyết chôn chặt tình cảm của mình để giữ gìn hạnh phúc cho người khác…

Nếu như những cây bút khác vẫn chọn phụ nữ là đối tượng trung tâm, thì Lê Pha Lê lại dành trọn năng lượng sáng tạo để viết cho thiếu nhi. Không khó để nhận ra chị đặc biệt dành nhiều tình cảm cho những đứa trẻ bất hạnh: nhà nghèo, mồ côi, khuyết tật… khi tần suất xuất hiện của các nhân vật như vậy khá cao. Đó là những đứa trẻ sớm phải mưu sinh vì nhà nghèo, phải chịu tủi hờn vì khuyết tật, và chịu sự cô đơn lẻ loi vì thiếu hơi ấm mẹ cha.

Song không vì khổ đau mà các nhân vật trở nên cay nghiệt với cuộc đời hay u sầu, bi lụy. Họ, hoặc gác lại quá khứ để đi tìm hạnh phúc mới, hoặc mạnh mẽ phản kháng để bảo vệ hạnh phúc cá nhân, dù không phải lúc nào cũng như ý, thậm chí có khi rơi vào cảnh bi hài. Các tác giả nữ cũng đã luôn chọn cho nhân vật của mình những con đường sáng: con đường đi tìm hạnh phúc cho bản thân nhưng quyết không phải bằng cách giẫm lên nỗi đau của người khác.

Chính ở điểm này, người phụ nữ luôn là hiện thân của cái đẹp vì đến cuối cùng, họ luôn giàu lòng yêu thương, vị tha và trắc ẩn. Và cái đẹp trong tâm hồn cũng là điều mà các tác giả nữ luôn ngợi ca không chỉ ở người phụ nữ mà có thể ở bên trong bất kỳ ai: những đứa con phục thiện, những người làm nghề tận tụy, những đứa trẻ biết sẻ chia nỗi đau của bạn bè…

Đặt những cái đẹp này bên cạnh những nỗi bất hạnh, hiện thực cuộc sống trong sáng tác của các cây bút nữ dường như tìm được thế cân bằng (dù đôi khi khá mong manh), bớt đi những chông chênh và thắp lên những tia hy vọng về một tương lai tươi sáng. Bằng sự nhạy cảm và tinh tế của trái tim phụ nữ, họ đã nhìn thấy nỗi đau. Để rồi bằng sự tin yêu bất tận vào con người, họ nhìn thấy niềm hy vọng. Đó có thể nói là cái nhìn nhân văn mang đậm thiên tính nữ mà các cây bút nữ đã trình hiện một cách xuyên suốt trong các sáng tác của mình.

Đa dạng trong lối viết

Tuy có những gặp gỡ nhất định trong việc lựa chọn đề tài, nhân vật, cảm hứng lẫn nhân sinh quan khi sáng tác, song không vì thế mà văn chương của những cây bút nữ bị hòa lẫn vào nhau. Theo thời gian, mỗi cây bút đã xác lập một hướng đi, hình thành được phong cách riêng cho mình.

Lê Pha Lê ghi dấu ấn với những câu chuyện thiếu nhi gãy gọn, chân thực, thiên về kể hơn tả, lấy tình huống và chi tiết đắt giá để khơi gợi cảm xúc và chuyển tải thông điệp một cách nhẹ nhàng. Nguyễn Thị Bích Nhàn tạo nên nét đặc trưng với lối viết tự nhiên, bản năng, giàu cảm xúc, khi bông đùa tưng tửng, khi gay gắt ngông nghênh, khi xót xa ngậm ngùi và thiên về trải nghiệm giới của cá nhân.

Cây bút Phương Trà lại luôn mang đến những câu chuyện nóng hổi hơi thở cuộc sống, thể hiện sự am hiểu của một người làm báo. Phong cách viết có nhiều kỹ thuật, điềm tĩnh, tiết chế và có sự cân nhắc rõ trong từng chi tiết. Tác giả Nguyên Hậu lại là người viết của ký ức nên thơ, tản văn hay truyện ngắn của chị luôn dẫn người đọc vào dòng cảm xúc miên man về những ngày tháng cũ. Cây bút trẻ như Phạm Thị Hải Dương cũng là một cây bút văn xuôi nhiều triển vọng khi viết về thế giới của những người trẻ với một văn phong chững chạc, già dặn…

Trong sáng tạo nghệ thuật, tạo dựng được cho mình một lối viết riêng là điều không dễ dàng. Chưa kể, với người viết nữ, những tương đồng trong trải nghiệm giới có thể dẫn đến hiện tượng họ sẽ có chung một lối viết mà các nhà nghiên cứu thường gọi là lối viết nữ. Do đó, có thể gọi tên được một cách mơ hồ hay rõ ràng phong cách của mỗi cây bút nữ chứng tỏ họ đã thực sự, hoặc phần nào định hình được con đường sáng tạo của mình.

Nhà văn nữ kiệt xuất người Anh V.Woof trong tác phẩm nổi tiếng của mình Căn phòng riêng đã từng viết đại ý rằng, để có thể thành công (và thành danh) như các nhà văn nam, người viết nữ không phải chỉ cần được cởi trói khỏi gánh nặng kinh tế, gánh nặng phận vị của một người phụ nữ, mà tâm tưởng cũng phải thoát ra những điều quẩn quanh của nữ giới.

Song nữ nhà văn người Pháp đoạt giải Nobel năm 2022 Annie Ernaux với những trang viết xoay quanh đời sống của chính bà, nữ nhà văn người Hàn Han Kang vừa đoạt giải Nobel 2024 với việc đặt câu chuyện của phụ nữ vào trọng tâm sáng tác của mình đã cho thấy thực tế rằng giờ đây, không có câu chuyện nào là bên lề, không có câu chuyện nào bị khước từ lắng nghe, cũng không có người viết nào bị xem nhẹ.

Vậy nên, làm sao để tự sự những câu chuyện ấy đủ hấp dẫn người đọc trong khi vẫn đảm bảo được chất lượng nghệ thuật là một thử thách của người viết nữ nói chung và những cây bút nữ Phú Yên nói riêng. 

BÍCH DUYÊN