Vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) 3 huyện miền núi Đồng Xuân, Sông Hinh, Sơn Hòa của Phú Yên là địa bàn cư trú lâu đời của 3 dân tộc Ba Na, Ê Đê và Chăm. Mỗi dân tộc đều có phong tục, tập quán, sinh hoạt văn hóa và bản sắc riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng và đặc sắc về văn hóa giữa đại ngàn.

Thời gian qua, việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào DTTS nói chung, đồng bào dân tộc Ba Na, Ê Đê, Chăm nói riêng luôn được các cấp quan tâm.

Kho tàng văn hóa độc đáo

Đồng bào các DTTS bản địa ở Phú Yên đã và đang lưu giữ một kho tàng văn hóa độc đáo. Về kiến trúc có nét văn hóa của nhà dài, nhà mồ... Về phong tục, tín ngưỡng có tục cưới hỏi, ma chay, và nhiều lễ hội. Về trang phục có hoa văn, thổ cẩm mang đầy đủ nét đặc trưng của dân tộc bản địa. Kho tàng âm nhạc của đồng bào DTTS Phú Yên thì có nhiều làn điệu dân ca như: hát ru, hát cầu cúng, hát giao duyên, hát thúc giục lao động, hát kể, hát vần - phán xử luật tục, hát khóc người đã khuất… với các nhạc cụ đặc trưng như: cồng, chiêng, trống, kèn, đàn goong, tù và... Dân ca, dân vũ có không gian cồng chiêng, múa xoan, nhảy a ráp, hát khan...

Nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phan Đình Phùng đánh giá: “Phú Yên là vùng đất có bề dày lịch sử và chiều sâu văn hóa. Nét đặc sắc của văn hóa Phú Yên là sự đan xen, giao thoa của nhiều nền văn hóa; còn lưu giữ nhiều di sản văn hóa vô cùng quý giá của cộng đồng các dân tộc anh em. Mỗi dân tộc, mỗi địa phương đều có những giá trị và sắc thái văn hóa riêng. Các giá trị và sắc thái đó bổ sung cho bức tranh văn hóa Phú Yên trở nên đa dạng, phong phú và có nhiều yếu tố đặc sắc”.

Anh Rơ Chăm Y Thiêu ở xã Cà Lúi (huyện Sơn Hòa) cho biết, vì yêu thích đàn goong mà anh đã theo những nghệ nhân lớn tuổi trong buôn làng để học đàn hát, vừa học hỏi kinh nghiệm trình diễn và chế tác đàn. Càng tìm hiểu lại càng đam mê nên đàn goong đã trở thành một phần trong cuộc sống của anh suốt thời gian qua.

“Với âm thanh rộn ràng, tiếng đàn goong là nhạc cụ không thể thiếu trong những dịp lễ hội của chúng tôi. Để chơi goong, người chơi cũng phải kỳ công, vừa chống gốc đàn vào bụng, hai bàn tay vừa đỡ thân đàn, vừa dùng ngón để gảy. Âm thanh đàn goong được truyền từ dây qua thân đàn đến bầu cộng hưởng...”, anh Rơ Chăm Y Thiêu nói.

Phục dựng lễ cúng bến nước của đồng bào Ê Đê tại huyện Sông Hinh. Ảnh: THIÊN LÝ

Phát huy vai trò của tuổi trẻ

Hàng năm, Sở VH-TT&DL phối hợp với các địa phương nơi có đồng bào DTTS sinh sống tổ chức điều tra di sản văn hóa phi vật thể; đồng thời đánh giá hiện trạng, giá trị di sản văn hóa để lựa chọn, tiến hành sưu tầm, nghiên cứu trên từng địa bàn và từng dân tộc. Đặc biệt, việc thực hiện Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch” giai đoạn 2023-2025 của UBND tỉnh đã góp phần bảo tồn và phát huy hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc; từng bước xây dựng sản phẩm văn hóa đặc trưng gắn với phát triển du lịch, thu hút và đáp ứng nhu cầu du khách trong nước và quốc tế.

GiàY Típ ở xã Ea Trol (huyện Sông Hinh) cho hay: “Nhiều người trẻrời buôn làng để đi kiếm cái ăn, cái mặc nên ít quan tâm đến văn hóa truyền thống, trong đó có các lễ hội, lễ nghi liên quan đến đời sống tâm linh, tín ngưỡng của dân tộc mình. Tuy nhiên, được sự quan tâm của các cấp chính quyền, đời sống của đồng bào DTTS ngày càng đi lên, tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi sinh hoạt văn hóa, khôi phục lễ hội truyền thống, truyền nghề cũng như hướng dẫn người trẻ học cồng chiêng...”.

Theo ông Nguyễn Văn Đông, Trưởng phòng VH-TT huyện Sông Hinh, thời gian qua, huyện Sông Hinh tổ chức nhiều hoạt động văn hóa nhằm giúp đồng bào các DTTS có cơ hội giao lưu, đoàn kết, hiểu biết, gần gũi nhau hơn; các nghệ nhân có điều kiện giới thiệu về trang phục truyền thống, được biểu diễn, giới thiệu các loại nhạc cụ, các loại hình nghệ thuật độc đáo, đặc sắc của dân tộc mình... Qua đó xây dựng đời sống văn hóa mới trong đồng bào DTTS, bài trừ các hủ tục lạc hậu.

Tại buổi tọa đàm “Tuổi trẻ Phú Yên với nhiệm vụ chấn hưng văn hóa trong kỷ nguyên số” do Tỉnh đoàn tổ chức mới đây, nhiều tham luận, trao đổi đề cao vai trò, sứ mệnh của thế hệ trẻtrong giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, chấn hưng văn hóa trong kỷ nguyên số. Bí thư Huyện đoàn Sông Hinh Hồ Vĩnh Hưng cho biết: Nhận thức được vai trò, trách nhiệm của thanh niên trong bảo tồn và phát triển văn hóa, những năm qua, tuổi trẻSông Hinh triển khai nhiều hoạt động, phong trào ý nghĩa. Các cơ sở đoàn, hội, đội tăng cường giáo dục đoàn viên thanh niên trân trọng giá trị văn hóa dân tộc. Mỗi đoàn viên thanh niên cần phải tìm hiểu, học hỏi các giá trị văn hóa truyền thống; tích cực tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, du lịch để quảng bá văn hóa của địa phương đến với nhiều người hơn.

“Thời gian tới, các cấp bộ đoàn trong tỉnh tập trung tổ chức nhiều hoạt động văn hóa văn nghệ, giao lưu các môn thể thao truyền thống; gặp mặt các nghệ nhân, người có uy tín để tìm hiểu văn hóa, bản sắc dân tộc. Đồng thời tuyên truyền lồng ghép trong các cuộc sinh hoạt chi đoàn; thành lập các nhóm trên mạng xã hội để trao đổi, chia sẻ về ý nghĩa, tầm quan trọng của việc giữ gìn nét văn hóa truyền thống, góp phần nâng cao nhận thức và phát huy vai trò của đoàn viên thanh niên trong việc bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc nói chung, đồng bào DTTS nói riêng...”, anh Lương Minh Tùng, Bí thư Tỉnh đoàn cho biết.

THIÊN LÝ