Nhà tôi ở giữa hai cánh đồng. Đồng Ngoài phẳng phiu màu mỡ, kênh mương chằng chịt, ruộng lúa quanh năm xanh tốt. Đồng Trong phải lội sông băng đèo, là những thửa ruộng nằm trên gò đất cao. Làm ruộng Đồng Trong phải chịu nhọc ở chỗ trời không mưa thì phải tát nước bằng gàu dây.
Miền Trung quê tôi gọi gàu dây, được đan bằng tre và mây, có hình chóp tròn nhọn. Ở hai bên mép của miệng và đáy gàu có khoan lỗ để luồn dây. Tát nước bằng gàu dây cần hai người đứng đối diện nhau, mỗi người cầm một dây miệng và một dây đáy. Tát nước gàu dây - nghe thì dễ nhưng làm hơi bị khó. Hai người phải nghiêng mình, đứng choãi chân trước chân sau, giữ thăng bằng và đồng bộ, cân đối nhịp nhàng, phối hợp thật ăn ý. Ban đầu thì cùng khom người, thả dây chùng để miệng gàu vục xuống, múc đầy nước rồi cả hai choãi người ra sau, kéo căng dây để nâng gàu lên. Phải thật đồng bộ để nước trong gàu không bị đổ ra. Sau đó cả hai cùng hất mạnh dây thừng ở phía đuôi gàu để đổ nước lên ruộng. Phải canh cho miệng gàu lên tới miệng sòng rồi cùng rút dây đáy. Rồi lại tiếp tục khom người… Lưu ý, tùy theo khoảng cách mực nước với ruộng mà điều chỉnh độ dài dây gàu cho phù hợp.
Thường thì một tuần đi tát nước một lần. Đứng giữa đồng tát nước dưới nắng vất vả nên người dân quê tôi thường rủ nhau đi tát nước đêm, ưu tiên những đêm có trăng.
Cánh đồng mênh mang, lúa đang thì con gái, ánh trăng tắm mát đất trời, phủ lên ruộng lúa một tấm lụa vàng mềm mịn, trong suốt. Cánh đồng trăng, dòng sông trăng, chiếc gàu trăng… Bát ngát trăng, ngập tràn trăng. Chao ôi, khi chiếc gàu vục xuống, mặt nước xao động, ánh trăng tan ra, tan ra… lung linh sóng sánh.
Cánh đồng quê đêm trăng thanh bình mà náo nhiệt. Gần xa lao xao tiếng cười hi hi của cô Ba, tiếng hát của chú Tám, tiếng bác Năm ho lụ khụ. Hăm hở theo mẹ và anh ra đồng tát nước, tôi hết chạy đến chỗ bác Tám, lại ghé nói chuyện với cô Ba. Rồi sau một hồi tôi năn nỉ, lý sự, mẹ cũng đồng ý cho tôi được đứng tát nước với anh Năm.
Tôi mừng quýnh quáng, nhanh nhảu lại cầm hai sợi dây. Được chưa, khom người thả gàu xuống múc nước nè! Cái gàu rơi xuống nước, kéo lên nhẹ hều, chỉ vài giọt nước chui vô gàu. Lại! Nghiêng người, thả chùng dây xuống, để nước vô đầy gàu mới kéo lên nè... “Bập”, một gàu nước tràn miệng luôn. Thấy em học nhanh chưa? Một, hai, ba kéo lên nè! “Bủm” - tôi và cái gàu dây đổi vị trí cho nhau. Gàu lên tới bờ thì tôi lộn đầu xuống nước. Tôi khóc hu hu, tại lúc ấy thấy mình tội nghiệp y như con cò “đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao”. Anh Năm vứt gàu nhảy ào xuống nước “múc” tôi lên. Mẹ bực mình gắt: Nhiễm sương, nhiễm nước chắc bệnh quá, bữa sau ở nhà giùm tui cái!
* * *
Tôi lớn lên, rời những đêm trăng ở cánh đồng quê nhưng chưa bao giờ tôi chối bỏ nguồn gốc dân rạ của mình. Trong những giấc mơ, tôi thường thấy mình bé lại, đêm trăng lon ton theo mẹ ra đồng. Điều đặc biệt hơn là nhờ cái lần lộn cổ xuống ao ấy mà tôi khắc cốt ghi tâm rằng, khi phải làm việc tập thể thì không được làm theo cách riêng của mình mà phải biết nương vào nhau, phối hợp với nhau. Cảm ơn bài học quý giá từ cánh đồng quê hương.
BÍCH NHÀN
