Theo nhà thơ Phan Hoàng, người vừa được trao Giải thưởng Nghệ thuật quốc tế Danube của Hungary, mọi giải thưởng đều mang tính động viên, khích lệ cho con đường sáng tạo đầy khó khăn thử thách.

Năm nay, Giải thưởng Nghệ thuật quốc tế Danube của Hungary gọi tên tập thơ Chất vấn thói quen của nhà thơ Phan Hoàng, vừa xuất bản ở Hungary. Giải thưởng được nhà thơ Attila F. Balázs, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Danube và nhà thơ Sándor Halmosi, người sáng lập đồng thời là Giám đốc nghệ thuật, Giám đốc sáng tạo Hội Văn hóa - Mỹ thuật và Di sản Csontváry trao tại Hà Nội, khi cả nước tưng bừng tổ chức ngày Thơ Việt Nam lần thứ 21.

Nhà thơ Phan Hoàng, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc - Chủ biên trang vanvn.vn thuộc Hội Nhà văn Việt Nam, trả lời phỏng vấn sau khi đón nhận niềm vui trong dịp đầu xuân mới.

Niềm vui đến từ tập thơ tôn vinh vẻ đẹp bị khuất lấp

* Chúc mừng nhà thơ! Anh có thể chia sẻ cảm xúc của mình khi nhận Giải thưởng Nghệ thuật quốc tế Danube?

- Các bạn Hungary giữ bí mật đến phút chót, khi khách mời đã vào hội trường mới thông báo cho Ban Tổ chức Hội Nhà văn Việt Nam về việc trao Giải thưởng Nghệ thuật quốc tế Danube cho tôi. Sự bất ngờ này gây ngạc nhiên thú vị cho bản thân tôi và các đồng nghiệp Việt Nam. Tôi rất xúc động trước vinh dự không bao giờ nghĩ đến. Giải thưởng này trước đây đã vinh danh tác phẩm của nhà văn Bảo Ninh - tác giả tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh và nhà thơ Trần Quang Đạo - người cũng từng nhận Giải thưởng Văn học ASEAN. Còn nhà văn, dịch giả Kiều Bích Hậu được nhận giải vì những đóng góp của chị cho việc thúc đẩy giao lưu, xuất bản tác phẩm văn học giữa hai nước. Một tập truyện của chị cũng sắp in ở Hungary.

Đối với tôi, mọi giải thưởng đều mang tính động viên khích lệ cho con đường sáng tạo đầy khó khăn thử thách. Tôi cũng nghĩ mình chỉ là người may mắn, vì còn nhiều tác giả Việt Nam có tác phẩm hay và xứng đáng được quảng bá, trao giải thưởng.

Tập thơ Chất vấn thói quen của nhà thơ Phan Hoàng vừa được dịch và xuất bản ở Hungary. Ảnh: CTV

*Anh in Chất vấn thói quen sau một quãng thời gian khá dài suy tư và im lặng trước công chúng. Anh muốn gửi gắm điều gì qua tập thơ được cho là “khó đọc” này?

- Tôi luôn tâm niệm khi cầm bút là phải cố gắng sáng tạo ra cái mới và khác biệt, hướng tới chất lượng chứ không chạy theo số lượng và phải mang tinh thần cái đẹp và nhân văn. Sự tầm thường, ích kỷ, vụn vặt sẽ thui chột dần tâm hồn và trí tuệ người sáng tác. Tình yêu thương con người và lòng vị tha cao thượng nhất định sẽ mang lại những giá trị tích cực.

Tập thơ Chất vấn thói quen ra đời sau gần 10 năm kể từ tập thơ thứ hai Hộp đen báo bão (2002) và tập thơ đầu tay Tượng tình (1995) được xuất bản. Cũng xin cảm ơn hai bạn thơ thân thiết Nguyễn Quang Thiều và Nguyễn Quyến đã thúc đẩy bản thảo, in ấn mới có tập thơ Chất vấn thói quen. Hai anh còn tổ chức tọa đàm, giới thiệu tập thơ tại Hà Nội như sự kiện mở đầu Liên hoan Thơ châu Á - Thái Bình Dương mùa xuân năm 2012.

Về mặt nghệ thuật, tập thơ Chất vấn thói quen được thể hiện bằng thi pháp và ngôn ngữ vừa truyền thống vừa hiện đại, với cấu trúc đa tầng đa nghĩa trong mỗi bài thơ mà nếu không chịu đọc lại nhiều lần thì không dễ nắm bắt.

Về nội dung, tập thơ mang tinh thần tôn vinh những vẻ đẹp bị khuất lấp, cảnh báo những giá trị đang bị mai một, tàn phá, vùi dập của môi trường thiên nhiên và đời sống văn hóa, vật chất của con người không chỉ riêng ở Việt Nam. Một tập thơ vừa mang tính chiêm nghiệm thế sự, dự cảm tương lai vừa chìm đắm trong ký ức lịch sử và văn hóa để soi rọi cho hiện tại, hướng tới những giá trị sống tốt hơn, đẹp hơn!

* Con đường đưa văn chương Việt đến với bạn bè quốc tế rất gian nan. Là một trong số ít nhà thơ đã có tác phẩm được dịch và ấn hành ở nước ngoài, anh có thể chia sẻ kinh nghiệm với những người đi sau?

- So với kinh tế và các lĩnh vực khác thì việc hội nhập, quảng bá văn hóa, trong đó có văn học Việt Nam ra nước ngoài còn yếu và chậm, mang tính tiểu ngạch. Từ lâu, nhiều nước trên thế giới, trong đó có nhiều nước Á Đông như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan… đã có chiến lược, thông qua những dự án cụ thể để giới thiệu, quảng bá văn hóa và văn học. Không chỉ tầm quốc gia mà ở từng địa phương họ còn có chiến lược, kế hoạch riêng. Thúc đẩy quảng bá văn học, văn hóa ra thế giới sẽ nâng tầm vị thế, thương hiệu của quốc gia lẫn từng địa phương, và cũng đồng nghĩa với phát triển kinh tế, du lịch.

Tôi may mắn có mối quan hệ với một số đồng nghiệp trong và ngoài nước nên có tác phẩm được dịch, giới thiệu, xuất bản ở nhiều nước phương Tây lẫn phương Đông. Ngoài nỗ lực tự thân thì gần đây tôi còn được sự hỗ trợ của Ban Đối ngoại Hội Nhà văn Việt Nam trong việc dịch thuật và quảng bá.

Hiện nay, Hội Nhà văn Việt Nam đã có một dự án lớn trình Chính phủ để dịch thuật, quảng bá tác phẩm văn học Việt Nam ra thế giới. Sau khi dự án được Chính phủ phê duyệt để thực thi, tin rằng những tác phẩm văn học có giá trị của Việt Nam sẽ được đông đảo bạn đọc trên thế giới tiếp nhận.

Luôn tự hào về đất và người Phú Yên

*Công việc của giám đốc - chủ biên trang vanvn.vn dường như không thể ngăn anh rong ruổi khắp trong Nam ngoài Bắc và nhiều bút ký đã ra đời, mang dấu ấn của một cây bút giàu vốn sống, am hiểu văn hóa. Anh tìm thấy điều gì trong và sau những chuyến đi, thưa anh?

- Tôi không thể hình dung nếu một lúc nào đó mình không còn khả năng xê dịch khắp nơi để viết nữa. Chắc buồn lắm. Tôi may mắn khi làm việc ở bất cứ cơ quan nào cũng dành được nhiều thời gian để đi và viết. Từ nhỏ tôi được mẹ khuyến khích “đi một ngày đàng học một sàng khôn”, nên khi mới học lớp 7-8, tôi đã một mình đạp xe rong ruổi vượt đường đá sỏi sình lầy xuống phố xá Tuy Hòa dạo xem từng ngóc ngách, bãi biển. Từ giữa năm lớp 10, tôi đã rời nhà đi học xa và làm việc cho tới nay. Dù vậy, khi đạt được một điều gì đó, như khi lên nhận Giải thưởng Nghệ thuật quốc tế Danube của Hungary thì hình ảnh gia đình, mẹ già và quê hương Phú Yên đều hiện lên đầu tiên. Tôi luôn tự hào về đất và người Phú Yên đã hun đúc, nuôi dưỡng nên mình. Tôi mong muốn viết một cuốn sách riêng về Phú Yên theo cách thể hiện khác biệt. Có thể kết hợp tùy bút với thể thơ 1-2-3 mà tôi thể nghiệm.

Và sau mỗi chuyến đi đến một nơi nào đó tôi đều soi rọi lại bản thân mình, quê hương mình, đất nước mình và tìm cách phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn để viết. Không chỉ bút ký mà thơ cũng cần chất liệu từ những chuyến đi. Thể thơ mới 1-2-3 mà tôi tìm thấy và khởi xướng cũng từ kết quả một chuyến đi thú vị, khi du hành nước Nga và quá giang Qatar, ngồi trầm tư một chiều bên vịnh Ba Tư - nơi giao thoa văn hóa Đông Tây. Ngoài mang lại sự hiểu biết, những chuyến đi còn mang lại nguồn năng lượng, cảm hứng sáng tạo để chia sẻ tình yêu và cái đẹp cho cuộc sống!

*Xin cảm ơn nhà thơ!

YÊN LAN (thực hiện)