Hơn hai mươi cái tết tôi xa nhà. Tết này tôi quyết định về quê, nhưng công việc bề bộn không sắp xếp được, thành ra phải ở lại. Bạn tôi mời về thành phố ăn tết cho vui.
Phố đêm 30 tết - đêm trừ tịch - thành phố ồn ào náo nhiệt, rực rỡ đèn hoa, người người chen nhau xem bắn pháo hoa đón giao thừa, vậy mà lòng tôi lại quặn thắt, nhớ về những đêm trừ tịch thời thơ bé.
Nhớ biết bao thuở lên chín, lên mười. Sau khi ăn lễ cúng rước ông bà xong, cha mẹ tôi chuẩn bị mâm cơm cúng lễ trừ tịch, quen gọi là cúng giao thừa. Chị em tôi phụ giúp cha mẹ ngồi canh nồi bánh tét. Thời gian lúc này như ngừng trôi. Bánh chín cũng là lúc giao thừa đến. Cha bày biện mâm cơm lên bàn thờ tổ tiên, mẹ vớt bánh sắp lên bàn thờ cùng mâm ngũ quả. Tiếng chuông đồng hồ báo hiệu giờ khắc thiêng liêng đã đến. Cha tôi thắp nhang khấn vái ông bà. Những sợi khói tỏa ra cả gian nhà một mùi hương nồng ấm, bền chặt níu giữ hồn tôi với quê hương đến tận bây giờ. Khấn vái xong, cha rót rượu, pha trà. Tôi nhớ nhất cách pha trà của cha. Hai tay cha cung kính bưng bình trà đưa lên cao ngang mặt rót trà nghe ro ro. Một cử chỉ rất thành kính. Cách pha trà, rót rượu của cha vừa thể hiện tấm lòng thành kính với ông bà, vừa mang chút hoài niệm về người quá cố. Mỗi lần pha trà cha tôi thường nói: “Ngày xưa, ông nội con cũng pha trà như thế này”. Giờ đây, cha truyền lại cho tôi.
Mỗi lần đến lễ trừ tịch, cha thường kể về nguồn gốc của việc cúng tế. Lời kể mang màu sắc thần thoại nhưng có giá trị giáo huấn cao: “Lễ trừ tịch là lễ thiêng liêng nhất, để con cháu báo hiếu ông bà. Lễ tống cựu nghênh tân, dù có sầu muộn đến mấy, chúng ta cũng phải vứt bỏ để đón một năm mới an lành. Ngày xưa lễ này lớn lắm. Những nhà giàu làm heo, làm bò để cúng. Họ vừa cúng tổ tiên, vừa cúng ông Cựu Vương, Hành Khiển - người thay mặt Ngọc Hoàng xuống trần gian trông coi việc nhân gian trong năm. Cùng với Hành Khiển là một vị Phán Quan giúp việc ghi chép công tội của nhân gian để Hành Khiển báo về cho Ngọc Hoàng khi mãn nhiệm chi thần. Riêng Hành Khiển có mười hai vị, mỗi vị được phái xuống theo chu kỳ mười hai năm một. Nên ai làm ác thì năm sau Ngọc Hoàng sẽ xử trị. Chính vậy mà ai cũng lo cúng tế thật lớn mong Ngọc Hoàng tha tội, nhất là những người buôn bán bẻ cân vặn móc, quan lại tham nhũng. Tuy nhiên, dần về sau, người ta cúng đơn giản hơn…”.
Ký ức ấy đã mấy chục năm vẫn còn hằn sâu trong tâm trí tôi, dù bây giờ, tôi đang mưu sinh ở một nơi khác, với những con đường rộng thênh thang, những dãy nhà cao ngất, với sự ồ ạt của cuộc sống đang ngày ngày lấn dần vào những suy tư…
PHẠM VĂN HOANH
