Thời gian qua, nhiều nơi đã đưa bài chòi vào trường học và được học sinh tham gia một cách hào hứng. Trong đó, Trường THPT Nguyễn Văn Linh (phường Hòa Hiệp Trung, TX Đông Hòa) là điển hình trong công tác khôi phục, gìn giữ, phát huy và lan tỏa giá trị nghệ thuật bài chòi.

Tại đêm hội Dân ca bài chòi do Trường THPT Nguyễn Văn Linh vừa tổ chức, đều đặn vang lên những tiếng hô hát và thanh âm từ tiếng đờn, tiếng gõ... do các thành viên Câu lạc bộ (CLB) Dân ca bài chòi Trường THPT Nguyễn Văn Linh và các nghệ nhân bài chòi biểu diễn. Đêm hội đã mang lại niềm vui cho đông đảo học sinh, giáo viên tham gia.

Câu thai hóm hỉnh, vui tươi

“Tại em là gái chưa chồng/ Cho anh cận kề má hồng có được không/ Một hai em nói rằng không/ Bởi em là gái có chồng một con/ Nước non ngựa miếu rằng non/ Bởi em là gái một con anh trông mòn.../ Người ơi đừng giỡn gió đùa trăng/ Chớ người ơi... đừng giỡn gió đùa trăng/ Em đâu phải hạng tam quăn đứng đàng/ Ớ bạn mình ơi... cái chị tam quăn là tam quăn nó ra rồi”, những câu hô hát dí dỏm của anh hiệu, chị hiệu là các cô cậu học trò đã dẫn dắt hội bài chòi luôn tràn ngập tiếng cười.

Khi những tiếng cười khoái chí vơi đi, anh hiệu, chị hiệu lại tiếp tục đi gieo tiếng cười cho đêm hội bài chòi: “Em lấy chồng từ thuở mười lăm/ Chồng chê em bé không nằm với em/ Đến nay em mười tám đôi mươi.../ Một anh thương, hai anh thương/ ba anh thương rồi bốn anh thương/ Anh thương chi hung lắm/ Anh thương chi hung lắm rồi bốn cẳng giường nó rung rinh/ Ớ bạn mình ơi là cái con tứ cẳng, tứ cẳng nó ra rồi”.

Cứ 33 quân bài được phát ra rồi sau đó, các câu thai được hô hát. Vừa nghe, người chơi vừa hình dung ra từng quân cờ. Nội dung các câu thai thường mộc mạc, dễ hiểu lại vừa hóm hỉnh, vui tươi nhưng vẫn toát lên nét duyên của người dân miền Trung, khiến người tham gia thích thú.

Em Tống Lê Bách Hợp, thành viên CLB Dân ca bài chòi, Trường THPT Nguyễn Văn Linh, vui vẻ nói: “Niềm đam mê bài chòi trong em được khơi nguồn khi được nghe bác Bình Thảng hát. Từ đó đến khi lên cấp 2, em mới mạnh dạn tập hát bài chòi. Khi hát được, em bắt đầu thích, đam mê bài chòi hơn”.

Giữ gìn giá trị truyền thống

Theo Nghệ nhân Ưu tú Bình Thảng (tên thật Nguyễn Đình Thoảng) - người con của Hòa Hiệp, trước đây, Trường THPT Nguyễn Văn Linh tổ chức lớp hô hát bài chòi với sự tham gia của hơn 40 học sinh có năng khiếu, yêu thích dân ca bài chòi. Nghệ nhân Ưu tú Bình Thảng được nhà trường tạo điều kiện dạy hát bài chòi cho các em học sinh 2 buổi/tuần. Sau đó, vì nhiều lý do lớp học hô hát bài chòi không còn được tổ chức. Tuy nhiên, để tiếp tục tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn và phát huy giá trị loại hình nghệ thuật này, Trường THPT Nguyễn Văn Linh quyết định thành lập CLB Dân ca bài chòi. Ngoài việc học tập ở trường lớp, hơn 20 thành viên CLB luôn tích cực tham gia sinh hoạt tại nhà riêng của Nghệ nhân Ưu tú Bình Thảng. “Việc đưa nghệ thuật bài chòi vào trường học không chỉ giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn góp phần mở rộng sân chơi lành mạnh cho học sinh, bên cạnh việc học tập, đọc sách và tham gia các CLB năng khiếu khác”, Nghệ nhân Ưu tú Bình Thảng nói.

Cũng theo Nghệ nhân Ưu tú Bình Thảng, để bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật bài chòi, không chỉ tuyên truyền, phổ biến trong quần chúng nhân dân về nghệ thuật bài chòi, mà các đoàn thể, ngành Giáo dục và các địa phương cần thường xuyên tổ chức hội thi, liên hoan chuyên đề dân ca bài chòi, thi hô hát bài chòi. Đặc biệt, để tạo các lớp kế cận trong trình diễn nghệ thuật bài chòi, cần chú trọng đến khâu đào tạo, thu hút thế hệ trẻ đến với nghệ thuật bài chòi.

Thầy Nguyễn Đình Diêm, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Văn Linh, cho biết: “Qua đêm hội Dân ca bài chòi, nhà trường mong muốn góp phần bảo tồn nghệ thuật bài chòi - một loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống đặc sắc; đồng thời quảng bá trò chơi dân gian mộc mạc, mang hơi thở cuộc sống của cộng đồng dân cư, ký ức văn hóa, lưu giữ bản sắc của người dân Phú Yên nói riêng và miền Trung nói chung”. Đây cũng là chương trình nằm trong chuỗi hoạt động chào mừng 46 năm Ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2021) và 135 năm Ngày Quốc tế lao động (1/5/1886-1/5/2021), thầy Diêm cho biết thêm.

Nhằm gìn giữ, phát huy và lan tỏa giá trị nghệ thuật bài chòi, UBND tỉnh vừa ban hành đề án Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật bài chòi Trung Bộ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Phú Yên giai đoạn 2021-2023. Đề án tập trung tổ chức kiểm kê, tư liệu hóa di sản nghệ thuật bài chòi; tổ chức truyền dạy và thực hành di sản nghệ thuật bài chòi; mở trại sáng tác bài chòi để có nhiều tác phẩm mới có nội dung tốt, phục vụ các nhiệm vụ chính trị và đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân. Định kỳ hàng năm tổ chức tôn vinh các nghệ nhân, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, truyền dạy, bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật bài chòi; có chính sách khen thưởng xứng đáng cho các nghệ nhân, CLB bài chòi và các địa phương có nhiều đóng góp trong hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật bài chòi.

Ngoài ra, đề án này còn đầu tư, hỗ trợ kinh phí cho các CLB, hội đánh bài chòi, các nghệ nhân tập luyện và trao truyền nghệ thuật bài chòi; trong đó chú ý hỗ trợ kinh phí xây dựng và phát triển các CLB bài chòi ở cơ sở, nhất là các huyện miền núi. Đồng thời, đưa nội dung di sản nghệ thuật bài chòi vào chương trình giáo dục trung học trên địa bàn tỉnh. 

THIÊN LÝ