Đối diện nhà tôi là cánh đồng. Ngay trước mặt nhà là khoảnh đất gần mương, tiếng là ruộng nhưng vì nằm ở vùng trũng nên quanh năm đọng nước và nhiều bùn lầy. Ruộng nhưng chỉ khô nước vào những ngày nắng rát, còn nắng bình thường thì người lớn lội tới gối, tới mùa mưa nước có thể lên tới hông. Đất ngập nước nên bỏ hoang, cây cỏ mọc cao hơn vai người. “Tấc đất tấc vàng”, không thể để cỏ cây lấn lướt, vậy là mẹ biến đám ruộng hoang thành đìa rau muống.
Mẹ phá cỏ trồng rau muống nước. Rau này cực kỳ dễ trồng, dễ sống, dễ sinh sôi. Chỉ cần chọn những nhánh rau khỏe khoắn, có nhiều đốt và rễ, cắm được xuống bùn là rau sẽ tự động bén rễ và dễ dàng xanh mướt.
Hồi ấy còn nhỏ lắm, chưa thể hảo tất tật những món ăn liên quan đến rau muống, nhưng ngày nào cô bé tôi cũng ra đứng bên đìa rau. Chẳng biết để làm gì nhưng ngày nào không ra nhìn đìa rau của mẹ thì cảm giác thiêu thiếu cái gì đó. Có hôm đứng một mình, có khi chạy lăng xăng trên bờ hái hoa rau muống tim tím, cài lên tóc rồi cười.
Nhưng thích nhất vẫn là được nhìn mẹ mang chiếc rổ tre ra đìa hái rau. Cách mẹ làm khiến tôi không thể rời mắt. Mẹ hái rau, cẩn trọng như người ta hái một quả đào tiên hay một củ nhân sâm. Mẹ đưa tay đỡ, vuốt những cọng rau vẹo vọ rồi khẽ khàng bấm nhẹ, để ngay ngắn từng cọng rau vào rổ. Rổ rau muống của mẹ ăm ắp, vun đều, nhìn thiệt là đẹp mắt.
Thích nhất là những buổi sáng sau một đêm có mưa. Nước mưa như thần dược, tôi và mẹ lội dưới bùn, tìm ngắt những đọt rau vươn dài, mũm mĩm. Ngắt cọng rau non nớt, mủ ứa ra trắng đục như sữa, nghe “bụp, bụp” thiệt đã tai.
Vâng! Cả nhà (trừ tôi) ai cũng thích ăn rau muống, đặc biệt là mẹ. Bữa cơm nào của mẹ cũng phải có rau, rau muống luôn là lựa chọn số một. Cũng là rau muống nhưng mẹ chế biến thành nhiều món khác nhau: luộc, xào, nấu canh, làm gỏi và cả ăn sống. Ba thích nhất món canh rau muống nấu tôm. Chị Hai bảo, rau muống xào tỏi là nhất. Còn mẹ, tín đồ của rau muống thì trước sau khẳng định rau muống nước luộc là ngon nhất, cọng rau xanh mềm, giòn rụm. Gắp một gắp khẳm, quệt mạnh vào mắm rồi lua cơm vào, thiệt không có món sơn hào hải vị nào bằng. Chưa hết, phần nước luộc rau bỏ vào ít lá me non sau hè hoặc vắt lát chanh, cho thêm chút gia vị nữa thì đã có một tô canh hảo hạng. Tôi ban đầu không ăn rau muống được nhưng nhìn mẹ ăn riết rồi phát thèm, từ tập ăn, ăn được rồi đến thích cơm có rau, các giai đoạn ấy mỏng manh như tờ giấy.
Canh rau muống của mẹ thiệt quê mùa nhưng ăn hoài không chán, ngược lại còn ghiền. Đến nỗi sau này, mỗi khi nhà có dịp ăn uống hoành tráng, thịt cá ê hề nhưng ăn xong thì sẽ có một đứa con của mẹ phát biểu: Giờ mà có tô canh rau muống của mẹ nữa là… y bài.
* * *
Tôi chắc mình là đứa con duy nhất trong nhà nghe được câu chuyện của mẹ. Mẹ kể thời quê tôi vỡ đập chứa nước, dân lâm cảnh cơ cực đói khát. Tới bữa cơm, mẹ nhịn nồi cơm độn khoai độn bắp cho chồng và các con, còn mẹ ra đìa, bấm đọt rau muống ăn với muối hột. Trời ơi, ăn no bụng rồi thì nước dãi cứ chảy ra, không nuốt kịp. Câu chuyện của mẹ làm tôi mủi lòng muốn khóc.
Tôi xa nhà, xa đìa rau muống ngót hai mươi năm. Hai mươi năm, trong bữa cơm vẫn thường xuất hiện tô canh rau muống. Con trai hỏi sao nhà mình thường ăn canh rau muống, tôi trả lời cho đỡ nhớ nhà.
BÍCH NHÀN
