Tôi biết chơi đom đóm từ hồi chưa cắp sách đến trường, cái hồi chưa biết câu chuyện về lưỡng quốc Trạng Nguyên nhờ học bài bằng đèn đom đóm mà tài trí đã làm rạng danh đất Việt. Càng không biết lễ hội đom đóm lung linh (lễ hội Hotaru matsuri) của người dân Nhật. Tôi biết chơi đom đóm từ nhỏ, vì tôi là một cô bé nhà quê - có lẽ vậy. Trẻ con nông thôn, cái thời buổi tối leo lét ngọn đèn hột vịt, (má cũng không dám thắp nhiều), thì ánh sáng lập lòe, kỳ ảo của những con đom đóm là trò chơi quyến rũ vào hàng bậc nhất.
Tôi là cô bé nhút nhát, lần đầu thấy con đom đóm nhấp nháy trong bụi cây, chỉ dám đứng trong sân trầm trồ, rồi nhờ má bắt. Má tôi không cho mang đom đóm vào nhà, má bảo đom đóm vào nhà không tốt. (Má giải thích, một trong ba điềm xui xẻo là: Thứ nhất đom đóm vào nhà/ Thứ nhì chuột rúc/ Thứ ba hoa đèn” - hoa đèn là những đốm than đỏ sinh ra do bấc đèn bị cháy mà dầu không thẩm thấu qua được. Có nghĩa đèn lụi mà nhà không có người khui). Má không bắt giùm thì tôi tự thân vận động thôi. Vậy là (liều mạng) xông ra bụi, đi theo ánh sáng nhập nhòa, bắt bằng được con đom đóm. Sau này lớn lên, tôi lý lẽ rằng, có thể ánh sáng đom đóm lập lòe, giống ánh sáng thường thấy ở những ngôi mộ tươi ngoài nghĩa địa, khiến người lớn liên tưởng đến linh hồn, đến người đã khuất nên không ủng hộ lắm trò chơi đom đóm. Người lớn không ủng hộ nhưng tôi dám cá là ngày nhỏ, người lớn nào cũng thích chơi đom đóm khi họ là một đứa trẻ. Tôi đúc kết thành quy luật luôn, hễ là trẻ nhỏ thì đứa trẻ nào cũng thích chơi đom đóm.
Chao ôi, còn có gì thú vị bằng niềm vui được cầm con đom đóm trong tay, hé ngón tay ra, lén dòm rồi lật đật bụm chặt tay vì sợ nó bay mất. Lạ lắm, cái cảm giác cầm con đom đóm trong tay cũng y như cảm giác được sở hữu một phép màu vậy. Vui mừng và thấp thỏm. Nhưng lần nào cũng vậy, tôi mừng rỡ khi bắt được một con đom đóm, bụm tay chặt lại rồi lén dòm nhưng rồi không nỡ giam cầm nó trong lòng tay bé xíu mà sẽ thả bay…
Lớn chút xíu nữa, tôi và lũ nhóc trong xóm phát minh ra trò lấy ống đu đủ, bắt đom đóm nhốt vô rồi lấy bì ni lông buột hai đầu lại. Ánh sáng đom đóm nhập nhòa trong màu xanh của ống đu đủ, trông rất lung linh, huyền ảo. Làm được chục ống như thế, treo lủng lẳng góc vườn rồi tụm đầu lại chơi năm mười. Khỏi phải nói, không gian bí ẩn như trong khu vườn cổ tích. Chơi đã đời rồi thì chia nhau những ống đu đủ nhốt đầy đom đóm mà đem về. Ngây thơ lắm, lén mẹ mang ống đu đủ vô giường, mang theo mùi hôi hôi, ngai ngái của nhựa đom đóm vào những giấc mơ...
Còn nữa, hồi đó tôi đã từng bắt đom đóm nhốt vào cái lọ thủy tinh (lấy trộm cái lọ đựng thuốc của mẹ súc sạch), rồi đem quyển vở ra hè học bài mà không chịu học bằng cây đèn hột vịt trong nhà. Cũng tại tôi có niềm tin, chỉ có học bài bằng đèn đom đóm mới có cơ may “vinh quy bái tổ”.
* * *
Nếu bạn chưa từng đi bắt đom đóm, bạn sẽ chẳng có được cảm giác, thế giới diệu kỳ đang ở trong lòng tay mình.
Bây giờ, khi đã tới tuổi vượt qua dốc đứng của cuộc đời thì tôi còn biết thêm, cả khi chết rồi, con đom đóm vẫn nhấp nháy được một lúc rồi mới ngừng hẳn. Phải chăng, cái đẹp là thứ có khả năng bất tử?
TIỂU KHA
