Ngày ấy, tôi - cô sinh viên sư phạm đã đặt chân đến Sông Hinh - huyện miền núi của Phú Yên trong một chiến dịch tình nguyện. Một cô nàng gốc rạ, đã quen với ruộng đồng, quen với màu xanh của lúa, màu vàng của rơm đã ngỡ ngàng đến lớ ngớ khi được bọc bởi màu xanh của rừng - trùng điệp, bạt ngàn. Nhìn đâu cũng thấy núi, đứng đâu cũng nghe tiếng ầm ào của thác nước vượt qua dốc ghềnh, tiếng chim muông kêu quang quác. Nhỏ bé đứng giữa đại ngàn hùng vĩ, đâm hoảng...
Tôi còn nhớ rất rõ ràng, đó là một ngày cuối xuân, mùa đã bắt đầu chuyển, nóng hầm hập. Chúng tôi đóng quân ở buôn Diêm. Cái nắng vùng này thật đỏng đảnh. Oi bức từ lúc mặt trời vừa ló dạng. Những ngôi nhà nhỏ thó xác xơ vì gió, những đám mì còi cọc, vàng vọt. Quang cảnh vùng lõm thật tiêu sơ. Buôn Diêm là cụm trường bé tẹo nằm bên cái hồ nước rộng lớn, là thôn của người dân tộc thiểu số. Nghe đâu, thôn này ở xa trường chính nên ở đây người ta không chia giáo viên nữ đến dạy phổ cập bao giờ.
Tôi nặng nề nhận nhiệm vụ. Miệng làu bàu: “Tưởng đâu sẽ có được những ngày phiêu lưu thú vị trên núi, ai dè chẳng có gì khác ngoài hoang vu, nghèo khổ” - tôi thấy ấm ức cho quyết định của mình.
2 Đ êm. Đi dạy, một thầy giáo bản địa hỏi: “Có muốn nhảy a ráp không?”. Trời đất! Từ khi biết chạy nhảy tới giờ thì trong đầu làm gì có khái niệm nhảy a ráp. “Đến đây mà không biết nhảy a ráp là mất nửa cuộc đời đấy!”. Thầy nói kèm với cái cười khiêu khích. Và… đương nhiên, cuối tuần đó, tôi dù không biết nhảy cũng đi…
Đêm đặc quánh, rừng núi trở nên huyền bí. Chắc là nhờ đám lửa đang cháy to, sáng rực, tiếng nổ tí tách, lụp bụp cộng với tiếng cồng chiêng, tiếng trống đôi, tiếng đàn T-rưng - âm điệu vừa linh thiêng lại rộn ràng, say đắm. Âm thanh này có sức mê hoặc, thôi thúc dữ dội. Những bàn tay kết nối những trái tim, nhịp đàn đong đưa, những bước nhảy đong đưa. Trời đất, con người, tất cả như đang giao hòa, hội ngộ. Núi rừng bừng tỉnh, cây lá, chim muông cựa mình sinh sôi. Bập bùng lửa, bập bùng cồng chiêng, bập bùng những trái tim...
Nhảy a ráp (còn gọi là múa xoan) - điệu múa của núi rừng đại ngàn. Nhảy a ráp gắn bó với đời sống của một số cộng đồng người dân tộc thiểu số ở các huyện miền núi Phú Yên như: Ê Đê, Chăm H’roi, Ba Na. Điệu múa này hiện hữu trong các dịp lễ hội như mừng tết, cầu mưa thuận gió hòa, lễ tạ ơn, ăn mừng, lễ hội đâm trâu, bỏ mả, lễ cúng vòng đời… Điệu này đơn giản nhưng nghĩa tình, nó thể hiện tính cộng đồng, sự đoàn kết, và cả tình yêu núi rừng, sông suối.
Một đống củi khô, là những gộc cây to, xếp cao thành đống, bên cạnh đặt ché rượu cần, những chàng trai, cô gái, đôi khi vẫn có những người lớn tuổi… Tóm lại nhảy a ráp không phân biệt tầng lớp, tuổi tác, giới tính… Tất cả cầm chặt tay nhau, xếp thành vòng tròn xung quanh đống củi. Khi tiếng cồng chiêng a ráp nổi lên, một mồi lửa được đặt vào đống củi, tiếng gọi thần thánh vang rền, tiếng nhạc nổi lên, lửa bừng cháy cũng là lúc những bước chân trần nhịp nhàng, đong đưa bước tới, bước lui đều đặn, vòng tròn uyển chuyển xoay xung quanh đống lửa đỏ rực.
Lần tham gia lễ hội cầu mưa ở buôn Diêm đó, tôi dù lớ ngớ với nơi xa lạ, những gương mặt xa lạ, tiếng cồng chiêng xa lạ nhưng bất ngờ bị một chàng trai cầm tay hất vào vòng tròn đang đứng xung quanh đống lửa và nói to, vang vọng: “Đã lên Sông Hinh thì phải biết nhảy a ráp, con gái không biết nhảy a ráp thì thằng con trai sẽ không bắt làm vợ đâu”. Chàng trai đó là… cậu học trò lớp phổ cập tôi dạy ban đêm. Tôi làm sao quên những nhịp đập bập bùng của trái tim khi tiếng nhạc vang lên, lửa bừng cháy, cậu học trò cầm chặt tay tôi, dìu từng bước nhảy. Và tôi đã bị điệu nhảy mê hoặc. Chân bước điệu đàng, toàn thân đong đưa nhịp nhàng theo tiếng nhạc. Âm thanh núi rừng, âm thanh tiếng cồng chiêng đã kết nối những trái tim.
* * *
Lại giao mùa rồi, mùa của lễ hội, của tiếng cồng chiêng a ráp giục giã những bước chân của những đứa con của đại ngàn.
BÍCH NHÀN
