Tác giả của nhiều vở giao hưởng, opera nổi tiếng ra đi tại Paris (Pháp) vào khoảng 23 giờ ngày 20/11 (giờ địa phương).
Nhạc sĩ Nguyễn Thiên Đạo sinh năm 1940. Cha ông thời chống Pháp là một tình báo quân đội được cài vào hoạt động địch hậu tại Hà Nội. Bởi vậy, tuy quê ở Thanh Oai (khi ấy thuộc Hà Đông), ông được đưa ra Hà Nội học từ ấu thơ.
Năm ông 13 tuổi (1953), linh cảm được chiến thắng sắp tới và nhiệm vụ sẽ được tiếp tục tại Sài Gòn, cha ông đã gửi ông sang Paris để tiếp tục học tập. Mê âm nhạc từ nhỏ nên khi học hết phổ thông, Nguyễn Thiên Đạo thi vào Nhạc viện Paris và may mắn được học thầy Olivier Messiaen - “chủ soái” của trường phái Tiên phong (Avant-garde). Tác phẩm tốt nghiệp của Nguyễn Thiên Đạo là Thành đồng Tổ quốc đoạt giải thưởng của một festival âm nhạc quốc tế năm 1968. Từ đó ông bắt đầu sự nghiệp âm nhạc đồ sộ của mình với rất nhiều tác phẩm viết về Việt Nam như: Phù Đổng, Tây Sơn... Sự nghiệp sáng tác âm nhạc của ông đã được ghi nhận với giải thưởng Gabriel Chapelier của Hội Nhạc sĩ Pháp năm 1970, giải thưởng Georges Bizet của Viện Hàn lâm Pháp năm 1972, giải thưởng Olivier Messiaen của Fondation Erasmus (Hà Lan) dành cho giao hưởng Máu và hoa năm 1974, giải thưởng André Caplet của Viện Hàn lâm Pháp cho toàn bộ tác phẩm âm nhạc năm 1983, huân chương Chevalier de Arts et des Lettres của Chính phủ Pháp trao tặng năm 1984... Tên tuổi của nhạc sĩ Nguyễn Thiên Đạo cũng được ghi danh trong từ điển Le Petit Larousse năm 1982, từ điển Le Petit Robert năm 1995 vì những đóng góp trong việc giao hòa âm nhạc Đông - Tây.
Trong sự nghiệp sáng tác, nhạc sĩ Nguyễn Thiên Đạo đã viết hơn 80 tác phẩm độc tấu, giao hưởng, opera... được biểu diễn trên toàn thế giới. Âm nhạc của ông ca ngợi con người chân chính, đấu tranh cho lý tưởng sống cao đẹp để hướng tới một xã hội công bằng, một cuộc sống hòa bình có ý nghĩa. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông gồm hòa tấu Bình minh cho 6 nhạc cụ dây, Tuyến lửa, nhạc phim Đế chế lụi tàn, opera Mỵ Châu Trọng Thủy, thanh xướng kịch Hồn non nước, giao hưởng Phù Đổng, nhạc phim Chuyện của Pao, giao hưởng Sóng nhất nguyên...
Ông sáng tác nhiều tác phẩm cho nhạc cụ dân tộc độc tấu và hòa tấu cùng dàn nhạc giao hưởng với những cách tân về âm sắc và kỹ thuật diễn tấu, trong đó mới nhất là sáu tác phẩm mang tên Khói, và “chùm khói” này đang lần lượt được giới thiệu với công chúng Việt Nam: Khói nguyệt cho đàn nguyệt, Khói khói cho sáo trúc và tiêu, Khói hát cho đàn nhị, Khói Trương Chi cho đàn bầu, Khói sóng cho đàn tranh và Khói thác cho tì bà. Nhạc sĩ Nguyễn Thiên Đạo còn tham gia giảng dạy sáng tác tại Nhạc viện Hà Nội, Nhạc viện TP Hồ Chí Minh.
Trong chuyến về thăm quê hương vào cuối năm 2003, ông tiết lộ đang sáng tác tác phẩm cuối cùng mang tên Sóng thần, ra mắt khán giả vào năm sau. Khi đó ông tâm sự: “Sau tác phẩm này, tôi sẽ nghỉ ngơi để được bình yên trong cõi riêng. Nhan đề, cũng như ý tưởng sáng tác đã ấp ủ trong tôi từ rất lâu. Tôi cũng hơi băn khoăn về chữ Sóng thần, e rằng có người không hiểu lại ngỡ tôi ví tác phẩm của mình như những đợt sóng thần kỳ... Thực ra, Sóng thần chính là hào khí linh thiêng, thần thánh của dân tộc Việt Nam, trải qua mấy nghìn năm đô hộ vẫn không bị đồng hóa, luôn luôn quật cường”.
Hay tin Nguyễn Thiên Đạo qua đời, nhà thơ - nhạc sĩ - nhà báo Nguyễn Thụy Kha đã viết một bài về nhạc sĩ tài hoa và nổi tiếng trên Tuổi Trẻ: “… Nguyễn Thiên Đạo là người rất cẩn trọng truyền thực và chăm chỉ trong luyện tập. Ông muốn còn được dâng hiến nhiều nữa cho xứ sở quê hương. Nhưng đã là con người làm sao tránh khỏi định mệnh. Xin được viết những dòng vĩnh biệt thành kính tới anh linh ông”.
NGỌC LAN (tổng hợp)
