Mỗi một địa danh luôn gắn liền với một kỳ tích và mỗi một vùng đất, lại gợi cho người ta nhớ đến những chuyển mình qua bao cuộc đổi thay dâu bể. Phú Xuân, mảnh đất kiên trung - nơi Nguyễn Hào Sự dựng cờ khởi nghĩa chống Pháp, đã khoác lên mình màu áo mới.
Phú Xuân hôm nay trong nỗi nhớ người đi xa bắt đầu từ những cánh đồng lúa xanh ngút ngàn đón dòng nước trong lành chảy ra từ công trình hồ chứa nước Phú Xuân, huyện Đồng Xuân.
“PHÚ ĐỊA TRÁNG KỲ QUAN…”
Những năm trước thập niên 90, cư dân tại các xã Xuân Phước, Xuân Quang 3 (huyện Đồng Xuân) sản xuất nông nghiệp trong điều kiện rất hạn hẹp. Ở những vùng đất gần nguồn nước, người dân trồng lúa phải chủ động máy bơm hoặc tát thủ công. Còn lại, đại đa số đều canh tác một vụ lúa xen một vụ màu hoặc bỏ không và luôn lệ thuộc vào thời tiết. Sự thụ động trong sản xuất này ít nhiều kìm hãm sự phát triển chung của toàn huyện khi hơn 80% dân số của huyện sản xuất nông nghiệp. Niềm mong mỏi giải “cơn khát” cho các diện tích lúa của nhân dân đã trở thành hiện thực khi hồ chứa nước Phú Xuân hình thành.
Hồ chứa nước Phú Xuân là một công trình lớn và có tính lịch sử đối với huyện Đồng Xuân, được khởi công ngày 1/4/1992, đến ngày 20/2/1995 chặn dòng và cuối năm 1996 cơ bản hoàn thành. Mặt hồ có diện tích 176ha với dung tích chứa trên 11 triệu mét khối nước. Ở tầm nhìn bao quát từ trên cao, cả lòng hồ mênh mông biển nước giữa điệp trùng núi non kỳ vĩ.
Tại đình làng Phú Xuân xưa, nay tách ra thành hai thôn Phú Xuân A và Phú Xuân B có đề câu “Phú địa tráng kỳ quan, thất khúc duy sơn, cửu khúc thủy/ Xuân đình khai thắng hội, đồng thanh tương ứng, khí tương cầu” và câu “Phú đắc địa chung linh, án tác độc sơn lưu ẩn ngọc/ Xuân hồi thiên khí noãn, mạch tùng cao lãnh dẫn lai long”. Bảy khúc núi nói trên là núi Tà Lãnh, núi Ông Kiệm, Ông Quế, núi Tân Hiệp, núi Một, Hòn Sưng, Hòn Cao. Chín khúc sông là sông Trà Bương, suối Trầu, suối Bà Mý, suối Tía, suối Cạn, suối Bà Sào, suối Sâu, suối Dinh Ông và suối Cối. Đây cũng chính là điều kiện “địa lợi” để xây dựng hồ chứa nước Phú Xuân sau này và các bậc “tiền hiền, hậu hiền” đã có dự cảm tốt đẹp về địa thế “núi non ẩn ngọc quý”, “mạch từ đỉnh cao dẫn rồng lại” cho vùng đất anh hùng.
 |
| Một góc hồ chứa nước Phú Xuân - Ảnh: N.HẬU |
MÊNH MÔNG DÒNG NƯỚC BẠC VÀNG
Dòng sông Trà Bương cũng như bao dòng sông khác, lặng lẽ đổ về xuôi hòa ra biển lớn; nhưng khi hội tụ tại điểm Bầu Da, khu vực lòng hồ Phú Xuân thì lại tạo nên kỳ tích. Trong thời điểm khô hạn đầu vụ hè thu năm 2015, lượng nước lòng hồ vẫn đủ cung cấp cho khoảng 458ha lúa tại các cánh đồng thuộc các thôn Phú Xuân A, Phú Xuân B, Phước Hòa (xã Xuân Phước); Phước Nhuận, Thạnh Đức và Phước Lộc (xã Xuân Quang 3). Đời sống cư dân ven hồ và cư dân được hưởng lợi từ nguồn nước bạc vàng này cũng đổi thay trông thấy. Nhờ yếu tố “nhất nước”, nhiều cánh đồng lúa hai vụ đều đạt năng suất cao, vừa đáp ứng nhu cầu lương thực cho người dân, vừa tạo sản phẩm cho chăn nuôi gia súc, gia cầm. Những cư dân ven vùng sông Trà Bương như tại địa phận xóm Vườn Cụt (thôn Phú Xuân A, xã Xuân Phước) - còn được gọi là “xóm lũ” - cũng đã an tâm hơn, không còn canh cánh lo con nước dữ vào mùa mưa như những năm trước…
Sông Trà Bương đã không phụ công sức lao động miệt mài của con người, hội tụ để tắm mát dải đất vốn dĩ khô cằn nơi đây. Cả vùng hồ chứa nước Phú Xuân cũng góp phần tạo cân bằng sinh thái trong dáng vóc vừa tráng lệ, vừa thanh bình với núi non trước mắt, sông nước lặng tờ, xa xa là làng mạc tạo vẻ hài hòa, thu hút người thưởng lãm. Với vẻ thơ mộng vốn có ấy, đây cũng là điểm đến của nhiều người yêu thích thiên nhiên và đi vào thơ ca bằng sự cảm nhận rất gần gũi, chân thành.
Về đến Đồng Xuân nhắc nhớ hoài
Hồ chen vách núi, núi ngăn hai
Hòn Chò mờ nhạt trong sương sớm
Tà Lãnh đậm đà dưới nắng mai
Thấp thoáng mặt hồ soi nước biếc
Chập chùng đáy nước lặn mây dài
Phú Xuân chan chứa ơn sâu rộng
Dòng nước nghĩa tình thương nhớ ai
(Nguyễn Phu)
Thời gian chất chồng lên nhau vẫn không thể xóa đi bao chứng tích. Càng nhìn lại quá khứ, càng khâm phục hơn sức sống bền bỉ, sự sáng tạo không ngừng của con người và sự chuyển mình vượt bậc của quê hương. Và hồ chứa nước Phú Xuân sẽ luôn là niềm tự hào, là nỗi nhớ của những người sinh ra, lớn lên và từng gắn bó với mảnh đất kiên trung này. Xin mượn lời của một tác giả từng viết về nơi này để thay lời kết: “Hỏi rằng nơi ấy gần xa/ Thưa rằng nơi ấy gọi là Phú Xuân”.
NGUYÊN HẬU
