Cái gốc của văn hóa con người là tiếp thu từ gia đình và truyền thống văn hóa gia đình. Văn hóa gia đình tỏa ra trong môi trường sống và được ví như không khí sống của từng gia đình. Đó là việc ứng xử của những thành viên trong gia đình với nhau và đối với những người xung quanh.
Theo kết quả điều tra về công tác gia đình trong những năm gần đây ở Phú Yên, cấu trúc gia đình của tỉnh hiện đang tồn tại dưới các loại hình chủ yếu: Gia đình hạt nhân (2 thế hệ) là loại hình gia đình phổ biến nhất. Gia đình 3 thế hệ chiếm khoảng 15 đến 18% chủ yếu là vùng nông thôn, miền núi và vùng biển. Gia đình 4 thế hệ chiếm khoảng 2 đến 3% cũng chủ yếu là ở vùng nông thôn, miền núi.
Điều đó cho thấy, trong xã hội hôm nay, hiện trạng sinh hoạt của các gia đình, nhất là ở thành phố có những dạng khác nhau: Có những gia đình ông bà, cha mẹ con cháu sum vầy, sống hòa thuận, có nếp sống văn hóa, đạo đức, quây quần đoàn tụ đầm ấm. Nhưng cũng có không ít những gia đình, nhất là những đôi vợ chồng trẻ chỉ biết hưởng thụ, sống bê tha và bỏ mặc con cái tùy nghi phát triển, dẫn đến có những đôi đã ly hôn nhau và không có trách nhiệm với con cái. Có những gia đình phải chịu hoàn cảnh phân ly, vợ thui thủi một mình nuôi con do chồng công tác xa. Có những gia đình chung sống cả 3 thế hệ, vợ chồng trẻ thường đi làm vắng, việc trông nom con trẻ thường phải nhờ vào ông bà, cha mẹ...
Dù ở dạng gia đình kiểu nào thì để xây dựng gia đình hạnh phúc, bình đẳng, êm đẹp và có văn hóa thì vai trò trách nhiệm của những bậc làm cha mẹ trong chăm lo, giáo dục con cái cũng mang ý nghĩa quyết định. Bởi đặc trưng của cuộc sống gia đình là hết sức thật, hết sức tự nhiên, không cần phải giấu giếm trong mối quan hệ giữa người với người. Yếu tố pháp lý, đạo đức, tâm lý, tình cảm hòa quyện với nhau trong sinh hoạt khiến mọi ứng xử trong gia đình trở nên mềm mại, uyển chuyển và thuyết phục. Ở đó chỉ có tình máu mủ ruột rà, thương yêu, khuyên bảo lẫn nhau để cùng hạnh phúc. Chính vì lẽ đó, chăm chút, bảo vệ văn hóa gia đình là nghĩa vụ của mỗi thành viên trong gia đình, trong đó những người làm cha, làm mẹ có vai trò, trách nhiệm nhiều nhất.
Nếu như trước đây chúng ta thường thấy mô hình gia đình 3 thế hệ là rất phổ biến theo quan niệm “Trẻ cậy cha già cậy con” được ông cha trân trọng bấy nhiêu thì lớp trẻ bây giờ lại có xu hướng xa rời, hời hợt trong tiếp nhận những giá trị bất biến mà các thế hệ gia đình truyền thống đã dày công vun đắp. Không ít người trong lớp trẻ quá đề cao sự tự do cá nhân, nhất là ở các trung tâm đô thị, những thanh niên có nghề nghiệp, việc làm ổn định, khi lập gia đình đã nhanh chóng tìm nơi ở riêng để được tự do trong đi đứng, nói năng, ăn ở… tránh sự giám sát, nhắc nhở, bảo ban của những người lớn tuổi. Vì những thay đổi nhận thức nói trên nên hiện nay văn hóa gia đình Việt Nam đang đứng trước sự lựa chọn các giá trị cho sự phát triển theo kiểu gia đình hiện đại.
Xây dựng gia đình kiểu hiện đại, giàu có, ít con, hạnh phúc trên cơ sở gia đình truyền thống, có sự giúp đỡ hỗ trợ giữa các thế hệ, bảo lưu có chọn lọc gia đình truyền thống. Đây là kiểu gia đình có xu thế phù hợp nhất tạo nên gia đình vừa tiên tiến, vừa hiện đại, giàu bản sắc dân tộc. Đây cũng chính là mô hình Gia đình văn hóa mà chúng ta đang phấn đấu, xây dựng và đạt nhiều thành tựu rất đáng phấn khởi.
MẠNH MINH TÂM
