Ngô Thế Oanh thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Cùng với các cây bút: Ý Nhi, Thanh Thảo, Nguyễn Duy…, ông đã góp phần làm nên diện mạo mới cho thơ Việt thời kháng chiến. Từ sau ngày đất nước thống nhất đến nay, ngọn lửa đổi mới thơ trong ông luôn âm ỉ cháy và ông đã trở thành một trong những gương mặt cách tân thơ đương đại tiêu biểu.

Nếu quan sát kỹ, sẽ thấy giữa con người thật và con người trong thơ của Ngô Thế Oanh có những nét khá giống nhau. Con người lúc nào cũng điềm đạm, hiền từ nhưng tinh tế trước mọi người; thơ ông luôn chất chứa trăn trở trước những bề bộn, ngổn ngang của cuộc sống.

Nhiều người đã nhận định, nhà thơ Ngô Thế Oanh là người âm thầm, miệt mài tạo cho thơ Việt có những đổi mới về nội dung và nghệ thuật một cách bền bỉ, sâu sắc. Ông quan niệm: Nhà thơ không phải là người diễn đạt cái người đi trước đã nói, cũng không lặp lại ý tưởng vần điệu một cách máy móc. Nhà thơ phải là người thể hiện hơi thở của cuộc sống vào tác phẩm của mình một cách nóng và kịp thời. Đó là những niềm vui, nỗi buồn của cá nhân, tập thể… Ngô Thế Oanh cho rằng, làm thơ trước hết phải lương thiện. Ông chia sẻ: “Lương thiện trong cuộc đời, lương thiện trên trang viết và với riêng tôi. Đằng sau hai tiếng lương thiện này còn hàm ẩn một nghĩa: sự giản dị. Sống giản dị, viết giản dị”. Nhà thơ giãi bày, làm thơ không dễ, bởi thơ trước hết là thơ cho chính mình, thông qua thơ người đọc hiểu mình, hiểu điều mình muốn nói, hiểu điều người ta biết mà không nói được, đồng thời cũng hiểu những nỗi đau, những đắng cay hay hân hoan mà nhà thơ là người “biết đau” nhất.

Làm thơ từ thời chống Mỹ nhưng cho đến nay, ngoài tập thơ in chung Tình yêu nhận từ đất năm 1977, Ngô Thế Oanh chỉ có một tập thơ riêng Tâm hồn in năm 1995. Mặc dù tác phẩm không in thành sách, nhưng ông suốt ngày mày mò vật lộn với chữ nghĩa, sách vở để nghiên cứu và sáng tác thơ. Những bài thơ mới viết của ông xuất hiện khá nhiều trên các tờ báo nổi tiếng, tất cả đều thể hiện tính cá thể hóa khá cao.

Là người biên tập tạp chí Thơ - một tạp chí mà những người làm thơ trong nước không dễ gì có tác phẩm in ở đây, nhưng không phải vì thế mà nhà thơ Ngô Thế Oanh cho mình là người “cao đạo”. Ông gần với mọi người, mong nhận được những tác phẩm từ các nơi gửi về, sẵn sàng hồi âm nếu như ông đọc những tác phẩm đó và cảm thấy “được”. Ông tâm sự: “Năm ngoái, một cháu học trò từ trong Nam gửi cho tôi chùm thơ. Tôi đọc thấy có ý tưởng hay nhưng không thể in được vì còn nhiều điều chưa ổn, thế là tôi gọi điện giúp cháu đó sửa lại rồi gửi ra. Tôi đã in cả chùm thơ trang trọng trên tạp chí”. Với ông, đó là công việc thường ngày và tất nhiên của người biên tập, nhất là biên tập thơ.

Làm thơ, quan niệm về thơ có nhiều cái mới, trong cuộc sống đời thường Ngô Thế Oanh cũng có nét khá độc đáo riêng.

Ở Hà Nội, ông được mệnh danh là nhà thơ chuyên đi bộ. Người ta bảo rằng, nếu có cuộc thi đi bộ giữa các nhà văn trong 36 phố phường Hà Nội, nhà thơ Ngô Thế Oanh sẽ giành nhất. Chẳng phải ông không biết đi xe đạp hay xe máy mà đơn giản ông thích đi bộ. “Tôi ở phố cổ Hàng Đường, đi bộ như đi thể dục ấy, có gì mệt đâu” - ông nói. Nhiều người thấy ông đi trên phố rất nhanh, đi từ phố này sang phố khác là chuyện thường ngày.

Với hình dáng gầy chắc, đôi kính cận dày cộp che gần nửa khuôn mặt, tóc bạc trắng, hàm răng trắng đều và trên gương mặt lúc nào cũng hé nụ cười, Ngô Thế Oanh đã để lại khá nhiều ấn tượng cho những người đối diện. Quê ở Hà Tĩnh nhưng trong thời kỳ kháng chiến, ông từng gắn bó với khu vực Nam Trung Bộ nên giọng nói thân quen và gần gũi. Gặp ai ông cũng tay bắt mặt mừng, hỏi thăm trò chuyện, đặc biệt ông không khen chê người nào nếu chưa biết tường tận. Chân dung nhà thơ Ngô Thế Oanh được nhiều người “phác họa” như vậy. Ông từng làm thơ về mình như thế này: “Đôi lúc anh giống như một mẩu thuốc lá/ Người ta quét khỏi quán cà phê trước giờ đóng cửa/ Đôi lúc anh giống như đồng tiền mất giá/ Khó còn giúp được gì giữa chợ…/Anh đã học suốt đời để hiểu điều ngay thẳng/ Để thú nhận tận lòng những gì nhầm lẫn/ Hiểu mỗi ngọn cỏ vô danh cũng bình đẳng với người/ Nhiều cố gắng giờ đây gần như vô ích/ Anh vẫn đi ngược ngọn gió đời…/ Anh viết những dòng thơ/ Có gì được khác hơn/ Những người nguyên thủy cũng như ta đánh viên đá làm ra lửa”.

Nhà thơ Ngô Thế Oanh sinh ngày 27/11/1944, quê ở Hương Sơn (Hà Tĩnh). Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn Trường đại học Tổng hợp, ông về làm việc tại Báo Tiền Phong rồi tình nguyện vào chiến trường Khu V, làm thơ viết báo cho đến ngày giải phóng. Sau đó, ông hoạt động văn nghệ tại miền Trung, công tác ở NXB Sân Khấu, hiện là Phó tổng biên tập thường trực tạp chí Thơ của Hội Nhà văn Việt Nam.

ĐÀO TẤN TRỰC