Hồ sơ Châu bản triều Nguyễn đã được trình lên UNESCO để xem xét đề cử trở thành di sản văn hóa thế giới.
Châu bản ngày 2 tháng 4 nhuận năm Minh Mệnh thứ 19 (1838) do Bộ Công trình tấu về việc xem thời tiết để xuất phát đi khảo sát Hoàng Sa của hải đội 2 tỉnh Quảng Ngãi và Bình Định - Nguồn: VOV
DI SẢN ĐỘC ĐÁO
Kho tàng Châu bản triều Nguyễn đang nằm tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, là một trong những khối tài liệu lưu trữ đặc biệt quý hiếm. Đó là tài liệu hành chính duy nhất còn lại của vương triều phong kiến trong lịch sử Việt Nam.
Châu bản triều Nguyễn là các văn bản hành chính do các cơ quan chính quyền triều Nguyễn từ trung ương đến địa phương soạn thảo, dâng tấu lên nhà vua, và qua đó, nhà vua “ngự lãm” hay “ngự phê” bằng mực màu son để truyền đạt ý chỉ.
Đây là một loại tài liệu đặc biệt quan trọng vì nó mang bút tích của nhà vua, được bảo quản trong các kho lưu trữ của cung đình, nội dung liên quan đến hầu hết các hoạt động triều chính. Vì thế đây là nguồn tư liệu vô cùng quý giá để nghiên cứu về lịch sử, văn hóa cũng như toàn bộ hoạt động của triều đình và đời sống xã hội thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX.
Theo các chuyên gia sử học, Châu bản triều Nguyễn là loại di sản có tính độc đáo, xác thực cao và hồ sơ Châu bản triều Nguyễn có nhiều triển vọng được UNESCO thông qua. Không chỉ đáp ứng được những tiêu chí thông thường mà UNESCO yêu cầu đối với một di sản được công nhận danh hiệu Di sản Tư liệu thế giới, Châu bản triều Nguyễn có thể đáp ứng tiêu chí còn lại mà UNESCO đưa ra: “sự tác động tới khu vực”.
Trước đó, Việt Nam đã có 3 di sản được UNESCO công nhận là Di sản Tư liệu thế giới: Mộc bản triều Nguyễn, Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm và 82 Văn bia tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
KHẲNG ĐỊNH CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI HOÀNG SA, TRƯỜNG SA
Trong số các Châu bản triều Nguyễn được lưu trữ, nhiều châu bản có nội dung liên quan đến các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Tư liệu này không chỉ là bằng chứng hùng hồn về chủ quyền biển đảo quê hương mà còn ghi đậm dấu ấn chính sách của triều đình về vấn đề chủ quyền biển đảo cũng như ẩn chứa trong đó những câu chuyện thú vị của lịch sử.
Các vua triều Nguyễn luôn quan tâm đến vấn đề xác lập và thực thi chủ quyền đối với 2 quần đảo này thông qua việc liên tục cử người ra 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa để khảo sát, cắm mốc, đo vẽ bản đồ. Công tác vẽ bản đồ được triều Nguyễn quan tâm, điều này thể hiện rõ ràng trong châu bản qua nội dung: “Các viên có trách nhiệm vẽ bản đồ nhưng chưa rõ ràng là Giám thành Trần Văn Vân, Nguyễn Văn Tiện, Nguyễn Văn Hoằng cũng bị phạt 80 trượng nhưng đều chuẩn cho tha. Viên dẫn đường là Vũ Văn Hùng, Phạm Văn Sênh thì được ban thưởng tiền phi long loại nhỏ 3 mai. Các viên binh, tượng đi đợt này được thưởng tiền 1 quan, cho về đơn vị cũ, cục cũ. Các dân phu do tỉnh phái đi, trừ 2 viên đã được thưởng tiền, số còn lại đều được thưởng tiền mỗi người 1 quan để tỏ rõ sự ưu ái”.
Trong châu bản ngày 28 tháng 12 năm Thiệu Trị thứ 7 (năm 1847) có nêu rõ: “Chiểu theo lệ, xứ Hoàng Sa là bờ cõi trên biển của nước ta, hàng năm có phái binh thuyền đến thăm dò để thuộc lộ trình đường biển”.
Trong châu bản, Bộ Công đã tấu trình xin hoãn chuyến khảo sát đầu xuân do chưa chuẩn bị kỹ càng và đã được nhà vua châu phê “đình”: “Tháng 6 năm Thiệu Trị thứ 5 (1845), vâng theo lời huấn thị: năm Thiệu Trị thứ 6 (1846), hoãn việc phái binh thuyền đi khảo sát, đến năm sau phúc trình lại. Tháng Giêng năm nay, bộ thần đã phúc trình đầy đủ, được Châu phê: đình (dừng lại). Đầu xuân, đã đến kỳ đi khảo sát. Điều cần thiết là phải chuẩn bị đầy đủ trước. Nhưng xét thời gian này việc công quá bận rộn, xin dừng việc đi khảo sát đầu xuân năm nay, đợi năm sau phúc trình lại. Vậy xin tâu trình đợi chỉ, để chiểu theo thi hành”.
Triều Nguyễn cũng thường xuyên thực hiện công tác cứu hộ, cứu nạn đối với thuyền bè của Việt Nam cũng như thuyền bè của các nước khác gặp nạn trên vùng biển Hoàng Sa và Trường Sa.
CỨU NẠN TÀU BUÔN PHÁP Ở HOÀNG SA
Một tàu buôn Pháp cùng nhiều tiền bạc gặp nạn ở tây Hoàng Sa đã được Hải đội triều Nguyễn giúp đỡ cứu nạn năm 1830 và được triều Nguyễn cấp thị thực.
Ngày 21 tháng 6 năm Minh Mệnh thứ 11 (năm 1830), chủ thuyền buôn nước Pháp là Đô-ô-chi-ly cùng Tài phó Y-đóa và phái viên Lê Quang Quỳnh đi thuyền qua Philipinnes buôn bán. Thuyền qua phía tây Hoàng Sa thì bị mắc cạn, nước ngập vào thuyền hơn 8 thước. Thương thuyền đã dọn gấp 2 rương tiền bạc cùng một số dụng cụ, đồ ăn chia lên 2 chiếc thuyền nhỏ theo gió trở vào bờ.
Thuyền của Tài phó Y-đóa về được bờ mà thuyền của thuyền trưởng Đô-ô-chi-ly cùng thuyền viên và hòm tiền bạc thì thất lạc.
Châu bản do Thủ ngự cửa biển Đà Nẵng tường trình nhà vua về sự việc này. Báo cáo đã tiếp nhận thuyền của Tài phó và cho thuyền tuần tiễu của triều đình mang nước ngọt ra biển tìm kiếm cứu nạn. Châu bản có đoạn nêu rõ: “Nay xin tâu báo là đến giờ Ngọ thì gặp Đô-ô-chi-ly cùng phái viên, thủy thủ 15 người, hiện đã đưa về tấn, người và tiền bạc đều an toàn. Còn các phái viên là bọn Lê Quang Quỳnh đều nói bị mệt, kiệt sức, xin nghỉ ngơi vài hôm, sau khi bình phục sẽ lập tức về kinh để thi hành công vụ”.
Một câu chuyện thú vị và có hậu từ cách đây 184 năm cho thấy phong cách hành chính của chính quyền phong kiến nhà Nguyễn thời đó khá chặt chẽ và được thực thi nhanh chóng. Tờ trình tấu được làm ngày 27 tháng 6 năm Minh Mệnh thứ 11 được chuyển ngay đến Nội các triều đình và nhanh chóng được châu phê. Ngay ngày hôm sau đã được sao gửi cho thương thuyền để làm thủ tục xin dấu thị thực.
Câu chuyện cũng như bút tích châu bản cho thấy những công vụ và quan hệ bang giao cũng như buôn bán quốc tế có liên quan đến biển đảo Hoàng Sa thời đó được quan tâm và thực thi nhanh chóng bởi chính quyền phong kiến nhà Nguyễn. Đây là một bằng chứng quý báu về chủ quyền biển đảo Việt Nam của cha ông ta.
YÊN LAN (tổng hợp từ VOV)
