Toàn tỉnh hiện có 13 HTX làm dịch vụ thu gom và xử lý rác thải, chủ yếu là rác thải sinh hoạt. Trong quá trình hoạt động, các HTX luôn trong tình trạng thu không đủ chi, không có vốn tích lũy để nâng cấp dụng cụ, trang thiết bị, song các HTX luôn cố gắng khắc phục khó khăn để duy trì và nhân rộng mô hình.
Dịch vụ thu gom rác thải của HTX Hòa Tân Tây (Tây Hòa) - Ảnh: M.DUYÊN
Mô hình vệ sinh môi trường trong các HTX ra đời từ năm 2007 với 5 HTX được chọn mở thí điểm. Đến cuối năm 2012 đã phát triển thêm 5 HTX và đến nay số HTX tham gia làm dịch vụ này là 13 HTX.
Ông Nguyễn Hữu Hồng, Chủ nhiệm HTX NNKDTH Hòa Trị 2 (Phú Hòa) cho biết, dịch vụ vệ sinh môi trường của HTX duy trì 10 công nhân vận chuyển rác 2 lần/tuần; được trang bị đầy đủ bảo hộ lao động như quần áo, ủng, găng tay, khẩu trang… theo quy chế 1 năm phát 2 đợt. Công nhân được trả lương từ 1,2 đến 1,7 triệu đồng/tháng. Để phục vụ công tác tập hợp, xử lý rác, UBND xã Hòa Trị quan tâm đầu tư xây dựng thêm 1 lò đốt rác với kinh phí hơn 16 triệu đồng cùng 1 bãi rác sẵn có là bãi rác Gò Đỗ với lỗ trôn rộng 500m2, đủ để đốt 20m3 rác/tuần. Khu vực thôn Phụng Tường 1 và Phụng Tường 2 do HTX quản lý nằm cuối kênh mương Đồng Cam nên rác thường dồn lại, sau đó theo mương dẫn len lỏi vào trong các khu dân cư. Nếu không xử lý sẽ gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước, ảnh hưởng đến dòng chảy phục vụ tưới tiêu cho nông nghiệp. Vì vậy, ngoài việc thu gom rác sinh hoạt của hơn 2.000 hộ dân, HTX còn phải xử lý cả số rác trôi nổi trên kênh mương này như một hoạt động công ích. Quá trình xử lý rác thải của HTX gặp không ít khó khăn, do lò đốt rác không đúng quy trình kỹ thuật. Rác đưa vào xử lý không triệt để. Để khắc phục, HTX đã phải tăng giờ làm khi công nhân đảm nhận thêm công việc phơi rác, phân loại rác. Vì thực tế vận hành cho thấy chỉ rác khô mới xử lý triệt để trong lò đốt. Điều này cũng có nghĩa là phải tăng lương cho công nhân, giảm doanh thu của HTX.
Theo ông Lê Ngọc Cửu, Chủ nhiệm HTX NNKDTH Hòa Phong (Tây Hòa), để hoàn thành tiêu chí 17 về vệ sinh môi trường trong bộ 19 tiêu chí của Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới, Ban quản trị HTX Hòa Phong quyết định mở dịch vụ thu gom rác thải vào tháng 6/2012. Sau gần 12 tháng hoạt động, đến nay cơ bản lượng rác vứt bừa bãi xuống kênh mương dọc triền sông Ba và cả trên đường làng, ngõ xóm, những nơi công cộng đã giảm đáng kể. Ở từng hộ đã hình thành thói quen dồn rác vào sọt để tập kết lên xe rác của HTX. Hiện HTX đã thu hút được 2.361 hộ dân tham gia dịch vụ, đạt doanh thu gần 91 triệu đồng/năm. Mặc dù số tiền không đủ để HTX tu sửa, bảo dưỡng định kỳ cho các phương tiện vận chuyển, nhưng vì lợi ích chung của cộng đồng dân cư, Ban quản trị HTX vẫn quyết định duy trì và coi đây là hoạt động công ích, là trách nhiệm mà đơn vị kinh tế tập thể phải làm cho xã hội.
Tại HTX An Ninh Tây (Tuy An), năm 2008 dịch vụ thu gom rác thải bắt đầu đi vào hoạt động. Ban quản trị HTX trích quỹ 300 triệu đồng làm nguồn kinh phí hoạt động của tổ thu gom rác thải. Tổ thu gom rác thải của HTX được trang bị đầy đủ về cơ sở vật chất với 1 xe tải loại trung làm phương tiện chuyên chở cùng 5 lao động (1 tài xế, 1 ứng trực tại bãi rác và 3 đi thu gom). Những ngày đầu chỉ có 800 trong tổng số 3.000 hộ tại 5 thôn đăng ký sử dụng dịch vụ với mức phí 4.000 đồng/hộ/ tháng. Sau khi vận động tuyên truyền, bà con đã dần nhận thức ra nên từ cuối năm 2011 đến nay, số hộ tham gia dịch vụ này tăng lên 1.100 hộ. Sau 4 năm hoạt động, HTX quyết toán thấy lỗ từ dịch vụ này hơn 15 triệu đồng. Ban quản trị HTX phải lấy lãi từ các dịch vụ khác để cân đối, với mong muốn tiếp tục duy trì dịch vụ.
Theo ông Lê Luân, Chủ tịch Liên minh HTX Phú Yên, toàn tỉnh có 4 đơn vị được vinh danh nhận Giải thưởng Môi trường tỉnh Phú Yên 2013 thì 3 trong số đó thuộc các đơn vị kinh tế tập thể gồm HTX NNKDTH Hòa Trị 2 (Phú Hòa), HTX NNKDTH Hòa Phong (Tây Hòa) và HTX NN An Ninh Tây (Tuy An). Đây là một sự ghi nhận của các cơ quan quản lý Nhà nước cho sự đóng góp tích cực không vì lợi nhuận kinh tế của các HTX. Tuy nhiên, để các HTX tiếp tục duy trì và phát triển dịch vụ này rất cần sự quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất của ngành chức năng.
MINH DUYÊN
