Trên địa bàn 3 huyện miền núi của tỉnh có hơn 30 hợp tác xã (HTX). Nhiều năm qua, các HTX này chỉ hoạt động cầm chừng, không thể mở rộng sản xuất kinh doanh do phần lớn nguồn vốn nằm trong công nợ của xã viên.
Xã viên HTX Dịch vụ nông nghiệp thị trấn Củng Sơn, huyện Sơn Hòa đóng phí thủy lợi - Ảnh: M.DUYÊN
Theo Liên minh HTX tỉnh, khu vực miền núi Phú Yên đang có 25 HTX nông nghiệp, 3 HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, 2 HTX xây dựng và 1 HTX giao thông vận tải. So với các HTX khu vực đồng bằng thì các HTX miền núi có quy mô nhỏ, hiệu quả hoạt động chưa cao, khả năng cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường kém. Nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là do HTX thiếu vốn. Thực tế hiện nay, các HTX không huy động được vốn góp của xã viên và đa phần vốn bị xã viên chiếm dụng. Hiện tổng vốn đăng ký hoạt động của các HTX khu vực miền núi hơn 21 tỉ đồng, trong đó 60% nằm trong công nợ của xã viên.
Đến cuối năm 2012, cả thị trấn Củng Sơn (Sơn Hòa) duy nhất chỉ có 1 HTX Dịch vụ nông nghiệp thị trấn Củng Sơn hoạt động. Điều đáng nói là từ năm 1979 đến nay, HTX này không có vốn đóng góp của xã viên, mà chỉ hoạt động nhờ vào dịch vụ thủy lợi nội đồng nên doanh thu hàng năm chỉ đủ trả lương cho 17 cán bộ, nhân viên và công nhân vận hành máy bơm. Ông Nguyễn Văn Yên, Chủ nhiệm HTX này cho biết, nằm trong địa bàn thị trấn, HTX có 2.595 hộ với 10.143 nhân khẩu nhưng đa phần bà con chưa nhận thức đầy đủ về kinh tế tập thể, còn nặng định kiến với hình thức HTX kiểu cũ nên không mặn mà góp vốn. Vốn cố định không có, trong khi đó hơn 1/2 vốn tích lũy từ dịch vụ thủy lợi lại nằm trong dân. Tính đến hết quý II/2012, tổng số nợ HTX phải thu từ dân lên đến hơn 264 triệu đồng.
Tương tự, ông Hồ Huỳnh Chánh, Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp - Kinh doanh dịch vụ Triêm Đức (xã Xuân Quang 2, Đồng Xuân) cho biết, vốn lưu động của đơn vị này hơn 180 triệu đồng, thì có khoảng 90 triệu đồng bị xã viên “giữ” từ nhiều năm nay rất khó đòi. Tất cả từ thủy lợi phí, mua vật tư nông nghiệp, giống lúa, làm đất đến tiền điện… xã viên đều ghi nợ. Hiện HTX có khoảng 40% hộ xã viên không chịu thanh toán nợ, trong đó có 9% số hộ không có khả năng chi trả, từ 3-5% xã viên bỏ quê đi làm ăn xa rất khó liên lạc… Thực hiện Chỉ thị 06 ngày 8/4/2010 của UBND tỉnh và Kế hoạch số 537 của UBND huyện Đồng Xuân về việc thu nợ các xã viên còn nợ đọng, các thành viên trong Ban quản trị (BQT) HTX đã thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con chấp hành nhưng việc giải quyết công nợ vẫn không thể dứt điểm. Nguyên nhân chính là do mối quan hệ “tình làng nghĩa xóm” nên rất khó tiến hành cưỡng chế để thu nợ dù số tiền chỉ có vài chục đến vài trăm nghìn đồng. Một thực trạng nữa hiện nay là người dân “chấp nhận” mang nợ chứ không chịu thanh toán cho HTX.
Theo ông Đào Duy Linh, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Sơn Hòa, toàn huyện có 5 HTX đăng ký hoạt động theo Luật HTX. Ngoài 2 HTX mới thành lập vào cuối năm 2012, thì 3 HTX còn lại chủ yếu hoạt động trên lĩnh vực nông nghiệp, làm các dịch vụ thủy lợi nội đồng, mua bán vật tư nông nghiệp, doanh thu thấp, nợ đọng nhiều. Để tháo gỡ khó khăn cho các HTX, hàng năm UBND huyện phải trích ngân sách từ 100-130 triệu đồng giao Ban quản lý dự án thủy lợi huyện sửa chữa, nâng cấp hệ thống kênh mương phục vụ tưới tiêu nội đồng nhằm duy trì nguồn thu cố định cho các HTX hoạt động. Tuy nhiên, thực trạng này không thể kéo dài vì ngân sách có hạn. Phòng NN-PTNT huyện đã tham mưu cho chính quyền địa phương thực hiện cải tổ HTX theo luật, trên cơ sở hướng các HTX hoạt động như một doanh nghiệp chứ không phải đơn vị công ích như hiện nay. Vì vậy, sắp tới huyện sẽ tiến hành giải thể bắt buộc đối với những HTX không huy động được vốn góp của xã viên. Còn ông Nguyễn Văn Tri, Phó trưởng phòng phụ trách Phòng NN-PTNT huyện Đồng Xuân cho rằng: “Đối với công nợ trong xã viên, ngoài biện pháp vận động, tuyên truyền, các HTX cũng cần phải “mạnh tay” áp dụng các chế tài được pháp luật cho phép như khởi kiện những trường hợp nợ đọng số tiền lớn nhiều năm”.
Theo Đề án kiện toàn đổi mới và phát triển kinh tế tập thể đến năm 2015 của Liên minh HTX Phú Yên, trong năm 2012, đơn vị này đã phối hợp với chính quyền các địa phương thành lập mới 3 HTX tại huyện miền núi Sông Hinh và Sơn Hòa. “Bên cạnh việc giải thể bắt buộc đối với những HTX hoạt động kém hiệu quả, sắp tới sẽ tiếp tục thành lập mới một số HTX hoạt động kinh doanh ở nhiều lĩnh vực đáp ứng nhu cầu thị trường hiện nay. Các HTX mới hoạt động trên cơ sở các chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Qua các chương trình này, giúp các HTX có nguồn vốn ban đầu từ các chính sách ưu đãi để hoạt động, cũng như có hướng đi cụ thể để tồn tại và phát triển”, ông Lê Luân, Chủ tịch Liên minh HTX Phú Yên cho biết.
MINH DUYÊN
