Con đường láng nhựa dài hơn 1 km từ Triêm Đức, trung tâm xã Xuân Quang 2 (Đồng Xuân) về hướng bắc đưa chúng tôi đến thôn Kỳ Đu, nơi sinh sống của 57 hộ đồng bào dân tộc Chăm H’roi.
Đường về buôn Kỳ Đu – Ảnh: N.T
Cổng chào đầu thôn cho biết Kỳ Đu đã được công nhận là thôn văn hoá. Dọc trục đường chính, hiện ra những ngôi nhà mới tươi nguyên màu ngói đỏ, tường ốp gạch men, cửa kính sáng loáng. Ông Ngô Văn Sáu, Phó phòng Dân tộc huyện cho biết: “Hầu hết những nhà mới này là của cương trình 134 đấy!”. Trước khi có chương trình 134, trong thôn chỉ có 11 hộ có nhà xây kiên cố, trong đó có 6 nhà được xây dựng lại theo chương trình xoá nhà ở tạm của tỉnh hỗ trợ. Còn chương trình 134 hỗ trợ 41 hộ xây dựng lại nhà ở. Lúc chúng tôi có mặt còn 6 nhà đang thi công dở dang, tường gạch vươn cao. Trong số những nhà đã hoàn thành có không ít hộ bán bớt đất hoặc bò để xây nhà đúc có gát lửng, nền lát gạch hoa, cửa kính màu trị giá trên 25 triệu đồng như của La O Trung. Ngồi trong căn nhà mới còn thơm mùi vữa của gia đình La Mo Lĩnh, chúng tôi càng cảm nhận được niềm vui của những người vừa được làm chủ ngôi nhà mới. Để có được ngôi nhà mái ngói khang trang này, anh đã dành dụm góp thêm 9 triệu đồng. Mặc dù cửa đi còn gài tạm phên tre, song trong nhà đã có dàn máy đầu đĩa đủ bộ trông rất “vui nhà, vui cửa”.
Già làng Ma Hiếu kể: Ngày trước buôn làng ở Đá Chẹt. Đó là một hóc núi chật hẹp cách nơi ở hiện nay chừng 6 km. Đời sống của bà con lúc đó hết sức khó khăn, thiếu ăn, bệnh tật quanh năm. Từ năm 1977, làng được dời ra đến định canh định cư nơi ở mới rộng rãi này, cuộc sống cũng dần dần khá lên. Buôn làng thật sự thay đổi từ 5 năm trở lại đây. Đó là nhờ Nhà nước có chương trình 135 xây dựng cho nhiều công trình làm cho buôn làng đổi mới. Quả thật, hôm nay Kỳ Đu có lưới điện quốc gia đến từng hộ, phòng học dành cho học sinh mẫu giáo, tiểu học, có nhà rông văn hoá, có hệ thống cấp nước sinh hoạt, có đường đến khu sản xuất tập trung Trà Ô. Gắn với cuộc sống định cư đó, bà con thôn Kỳ Đu còn được Nhà nước giúp đỡ phát triển sản xuất. Diện tích lúa rẫy bấp bênh dần dần được chuyển đổi sang trồng mía, sắn bằng các giống mới có năng suất cao. Hôm nay Kỳ Đu đã có 70 ha đất trồng mía, sắn và đàn bò gần 200 con. Những năm gần đây, các cây trồng sắn, mía có giá cả ổn định nên cuộc sống của bà con đã khá hơn. Sô Minh Cường, Sô Tâm ngày trước cũng nghèo lắm nhưng nhờ làng giúp đỡ biết chí thú làm ăn nên giờ cũng có vài ha mía, năm bảy con, xây được nhà, mua xe máy. Trong thôn có một vài hộ còn mở hàng quán bày bán các mặt hàng nước giải khát, nhu yếu phẩm; 4 hộ còn có máy ép mía; 80% hộ có xe máy và máy thu hình. Ông Sáu bảo: Từ khi tuyến đường từ thôn đến khu sản xuất Trà Ô dài 5,3 km được nâng cấp thì bà con đi làm rẫy toàn bằng xe máy.
Với chương trình 134, Kỳ Đu đã hoàn thành xoá nhà ở tạm bợ, cuộc sống được “an cư”, nhưng đối với nhiều hộ nơi đây vẫn chưa thật sự “lạc nghiệp”. Bên cạnh những hộ có cuộc sống tương đối ổn định như La Mo Lĩnh, La Mo Trung với thu nhập trên 30 triệu đồng/năm, phần lớn hộ còn lại đều có thu nhập thấp nên tỷ lệ hộ nghèo ở Kỳ Đu còn cao. Ông Sáu cho biết: Cuộc sống của bà con ở đây đều trông chờ vào cây mía, cây sắn nên đợi đến mùa thu hoạch họ thường bán non. Cái khó ở đây không có điều kiện xây dựng công trình thuỷ lợi giúp cho bà con trồng lúa nước để giải quyết lương thực tại chỗ. Tìm hướng tiếp tục giúp đỡ bà con phát triển sản xuất, Đồng Xuân đang đầu tư chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong vùng, mà cây điều ghép là đối tượng cây trồng đang được huyện khuyến khích. Bước đầu huyện đã hỗ trợ cây giống bà con thôn Kỳ Đu trồng được 30 ha. Hy vọng cây trồng mới này sẽ khai thác được tiềm năng đất rừng tạo thêm thu nhập góp phần ổn định đời sống cho bà con Chăm H’roi ở đây.
Tuy đời sống vẫn còn có những khó khăn nhất định song bà con rất phấn khởi yên tâm xây dựng cuộc sống mới. Bằng chứng là Kỳ Đu đã được công nhận thôn văn hoá từ 2 năm nay. Đang vào mùa mưa nên cây cối xanh tươi càng làm nổi bật những ngôi nhà mới còn tươi màu ngói đỏ. Trước nhiều ngôi nhà đang vươn lên hàng hoa vạn thọ chuẩn bị đón tết cổ truyền dân tộc. Ngôi nhà rông văn hoá xây dựng theo dạng nhà sàn truyền thống được trang trí hoa văn rực rỡ nổi bật giữa thôn càng tô thêm nét đẹp cho thôn văn hoá này.
NGUYÊN TRƯỜNG
