Nắng nóng kéo dài, nhà máy thủy điện phải “vét” nước tích hồ, khiến những cánh đồng ở hạ du khô cạn, lúa khô cháy, nguy cơ mất mùa cao…

Nhân viên Trạm bơm Bến Lội, xã Hòa Trị (Phú Hòa) kiểm tra việc bơm nước vào ruộng lúa - Ảnh: V.TÀI

SÔNG TRƠ ĐÁY, LÚA CHẾT CHÁY

Dọc tuyến kênh mương qua thôn Liên Trì 1, xã Hòa Kiến (TP Tuy Hòa) nguồn nước chảy vào ruộng đoạn được, đoạn mất. Nhiều người dân đứng giữa cánh đồng nứt nẻ chờ nước về, than thở: “Ruộng nào cũng khô khốc, lúa sắp chết cháy đồng loạt. Mấy năm trước đâu có tình trạng như vầy”. Tại cánh đồng xã Hòa Kiến (TP Tuy Hòa), nông dân Trần Văn Quang bức xúc nói: “Lúa ở đây đang chuẩn bị làm đòng, trổ bông. Thế nhưng nguồn nước tưới khô cạn, cây lúa héo queo nhiều ngày, nguy cơ mất mùa là điều khó tránh khỏi”.

Không chỉ ở xã Hòa Kiến mà nhiều cánh đồng ở các thôn Phú Lương, Phú Liên, xã An Phú (TP Tuy Hòa) cũng chết khô vì thiếu nước. Ông Nguyễn Tấn Minh, phụ trách thủy nông của Hợp tác xã (HTX) An Phú, cho biết: “Cánh đồng này từ trước tới nay không hề thiếu nước, vậy mà không hiểu sao nhiều tháng nay không có nước. Chúng tôi trực hơn 10 ngày nay mà chỉ dẫn nước về được một ít”. Bà Nguyễn Thị Sáng (trú thôn Phú Liên, An Phú) thì bộc bạch: “Nhà tui có hơn 4 sào ruộng, là nguồn cung cấp lúa gạo cả năm cho gia đình, giờ lúa chết cháy hết rồi”.

Ngoài xã Hòa Kiến, các cánh đồng lúa ở Bình Ngọc (TP Tuy Hòa); Hòa Trị 1, Hòa Quang Bắc (Phú Hòa); Hòa Đồng (Tây Hòa), Hòa Thành (Đông Hòa)... với gần 600ha đang khô hạn. Điện tích lúa hè thu nói trên đều nằm trong hệ thống thủy nông Đồng Cam. Theo ông Trần Dục, Trưởng phòng Kỹ thuật Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam Phú Yên, lưu lượng nước trả về hệ thống thủy nông Đồng Cam hiện tại không đủ dòng chảy tối thiểu 40m³/giây, dẫn đến tình trạng thiếu nước toàn hệ thống. Đặc biệt, khô hạn gay gắt từ ngày 30/6 đến nay, do các nhà máy thủy điện trên sông Ba gồm Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn-Sông Hinh ngừng chạy máy, Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ chỉ chạy một tổ máy với sản lượng nước chỉ 32,9m³/giây nên lượng nước về đập Đồng Cam xuống dưới tràn 20cm.

Hiện hàng ngàn hộ dân ở các huyện Tuy An, Sơn Hòa và TP Tuy Hòa mong chờ các ngành chức năng hỗ trợ đưa nước về cứu lúa. Nhưng ngay như đơn vị cung ứng nguồn nước tưới cho gần 15.000ha lúa vụ hè thu là Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam cũng ngán ngẩm vì sự nhả nước cầm chừng của các nhà máy thủy điện đầu nguồn. Ông Trần Tiến Anh, Giám đốc công ty này thừa nhận: Nắng nóng kéo dài trong thời gian qua, cộng với các công trình thủy điện tăng cường tích nước đã làm mực nước tại công trình đầu mối đập Đồng Cam thấp dưới tràn gần nửa mét. Lượng nước không đủ vào các kênh chính dẫn đến tình trạng thiếu nước.

Theo ông Anh, do nước đầu nguồn về không đều, mỗi tháng phải có 2-3 lần nước tại đập Đồng Cam thấp dưới tràn, không đủ để dẫn về đồng ruộng, gây hạn hán trên diện rộng. Trong khi đó, năm nào công ty cũng làm việc với các nhà máy thủy điện trên dòng sông Ba và kiến nghị với UBND tỉnh để can thiệp, đề nghị các nhà máy thủy điện đảm bảo dòng chảy tối thiểu trong mùa khô để phục vụ sản xuất. Thế nhưng, các nhà máy thủy điện vẫn không thực hiện theo chỉ đạo của Bộ Công thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam để cứu đồng lúa Phú Yên.

CỨU LÚA LÀ CỨU DÂN

Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam Trần Tiến Anh cho biết: Khi làm việc với UBND tỉnh, lãnh đạo các nhà máy thủy điện đều cam kết chạy máy trả nước về sông Ba để đảm bảo sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, từ đầu tháng 7, Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh chạy máy trả nước không đều, lượng nước về đập Đồng Cam không đủ yêu cầu, ảnh hưởng đến sản xuất lúa của người dân ở vùng hạ lưu.

Để cứu cây lúa, cũng là cứu nông dân, Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam đã huy động 3 trạm bơm chống hạn tại Hòa Định Đông (Phú Hòa) với công suất 10.000m³/giờ, Đồng Bò (Tây Hòa) 10.000m³/giờ và Hòa Mỹ Đông (Tây Hòa) công suất 6.000m³/giờ, để bơm nước từ sông Ba bổ sung trực tiếp vào kênh. Bên cạnh đó, công ty còn huy động 2 trạm bơm dã chiến tại thôn Mỹ Thuận, xã Hòa Đồng (Tây Hòa) công suất 1.000m³/giờ; 5 máy bơm D15 bơm nước 24/24giờ ở Bến Lội, xã Hòa Trị (Phú Hòa), để bơm nước bổ sung vào kênh N3 tưới cho các cánh đồng Hòa Kiến, Nam Tuy An... Ngoài ra, công ty còn chuẩn bị thêm 3 máy bơm điện, để tiếp tục bơm tưới ở các vùng khô hạn cục bộ. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là biện pháp tình thế, nếu nắng nóng tiếp tục kéo dài thì thiệt hại do khô hạn khó có thể lường trước được. Đồng thời, công ty cũng kiến nghị Sở NN-PTNT, UBND tỉnh Phú Yên hỗ trợ kinh phí 8 tỉ đồng để tập trung chống hạn. Trong đó, có khoảng 2,8 tỉ đồng để nạo vét kênh mương; 1,3 tỉ đồng để mua máy bơm dầu, mô tơ điện 30CV và chi phí tiền điện tăng thời gian bơm của 11 trạm bơm hoạt động cấp nước chống hạn. Số kinh phí còn lại là để phục vụ bơm chống hạn ở các trạm kênh Nam, kênh Bắc, trạm thủy nông Phú Xuân, trạm thủy nông Tuy An và trạm bơm điện Nam Bình…

VĂN TÀI