Đề tài Bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm hùm giống tại khu vực hòn Chùa, xã An Chấn (huyện Tuy An) nhằm đánh giá hiện trạng nguồn lợi tôm hùm giống và xây dựng các giải pháp bảo vệ, khai thác hợp lý.
Khu vực hòn Chùa, xã An Chấn (Tuy An) nơi thực hiện đề tài Bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm hùm giống - Ảnh: N.NHƯ
Mấy năm gần đây, nghề nuôi tôm hùm phát triển mạnh ở Phú Yên, kéo theo đó hình thành nghề khai thác tôm hùm giống cung cấp cho người nuôi. Trong quá trình nuôi, tỉ lệ tôm hao hụt khá lớn khiến nhu cầu con giống ngày càng tăng, dẫn đến việc khai thác tôm hùm giống trở nên quá mức. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III, nhiều vùng biển ven bờ ở Phú Yên có nhiều tôm hùm giống, tuy nhiên tập trung nhiều nhất ở vùng biển Sông Cầu và Tuy An. Lâu nay việc khai thác tôm hùm giống ven bờ biển tỉnh Phú Yên chủ yếu bằng phương pháp truyền thống là lặn bắt, đặt chà, lưới mành. Thời vụ khai thác hầu như quanh năm. Ông Nguyễn Văn Cách, ở thôn Mỹ Quang Nam, xã An Chấn (huyện Tuy An), cho biết: “Nghề khai thác tôm hùm giống xuất hiện ở xã An Chấn cách đây gần 15 năm. Ban đầu người ta lặn bắt, sau đó khai thác bằng mành tôm. Ở xã có khoảng 300 hộ tham gia khai thác tôm hùm giống bằng mành tôm, đã giúp bà con thoát nghèo. Tuy nhiên, do khai thác quá mức và ảnh hưởng của thời tiết nên lượng tôm hùm giống ngày càng ít”.
Đề tài Bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm hùm giống tại vùng biển Xuân Đài (TX Sông Cầu) và An Chấn (huyện Tuy An) do tiến sĩ Thái Ngọc Chiến (Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III) làm chủ nhiệm. Mục tiêu đề tài là đánh giá hiện trạng nguồn lợi tôm hùm giống tại hai vùng biển nói trên và xây dựng các giải pháp bảo vệ, khai thác hợp lý. Về lâu dài, xây dựng mô hình bảo vệ và khai thác hợp lý có sự tham gia quản lý của cộng đồng. Ngoài ra, đề tài còn mang lại lợi ích lâu dài cho nghề nuôi tôm hùm ở Phú Yên. Đề tài đã được Hội đồng khoa học công nghệ tỉnh Phú Yên xét duyệt từ năm 2009.
Năm 2010, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III đã khảo sát tại vùng biển Xuân Đài (TX Sông Cầu) và An Chấn (huyện Tuy An) để triển khai thực hiện đề tài, thời gian thực hiện là 24 tháng. Tại huyện Tuy An, đề tài đã xây dựng mô hình bảo vệ nguồn lợi tôm hùm giống tại vùng Ngán Lưới Đăng (Mũi Lố Nhái) thuộc khu vực hòn Chùa, xã An Chấn rộng 5ha mặt nước. Đến nay, đề tài đã triển khai một số nội dung, trong đó có việc xây dựng mô hình bảo vệ và khai thác hợp lý có sự tham gia của cộng đồng. Ông Nguyễn Văn Hồng, Phó chủ tịch UBND xã An Chấn, cho biết: “UBND xã An Chấn đã xây dựng quy chế hoạt động của Chi hội bảo vệ nguồn lợi tôm hùm giống tại địa phương. Mục đích dựa vào quản lý cộng đồng, trên tinh thần tự nguyện tham gia và hỗ trợ lẫn nhau phát triển ổn định để bảo vệ nguồn lợi tôm hùm giống một cách bền vững. Theo quy chế hoạt động, người dân nào vào vùng bảo vệ đánh bắt, nếu lần đầu thì lập biên bản nhắc nhở, nếu vi phạm đến lần thứ ba, UBND xã An Chấn sẽ xử phạt hành chính theo quy định”.
Đề tài Bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm hùm giống tại khu vực hòn Chùa, xã An Chấn sau khi triển khai đã có một số hộ dân hành nghề mành tôm phản đối. Họ cho rằng, việc khoanh vùng bảo vệ tôm hùm giống không cho ngư dân vào khu vực này đánh bắt đã làm ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân ở khu vực này… Trong khi đó, theo Sở KH-CN, xây dựng mô hình Bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm hùm giống không ảnh hưởng gì đến mưu sinh và thu nhập của cộng đồng ngư dân xã An Chấn, vì mô hình khá nhỏ (5ha) so với diện tích vùng biển An Chấn. Chỉ nghiêm cấm khai thác tôm hùm giống trong phạm vi 5ha này, còn ngoài phạm vi của mô hình, người dân vẫn khai thác bình thường.
Theo ông Nguyễn Văn Hồng, Phó chủ tịch UBND xã An Chấn, việc triển khai xây dựng mô hình được sự đồng thuận của đại đa số cộng đồng dân cư khai thác tôm hùm giống và thống nhất cao để triển khai mô hình, đồng thời xây dựng cộng đồng bảo vệ nguồn lợi tôm hùm giống. Mục đích bảo vệ tôm hùm giống là giảm áp lực khai thác, duy trì nguồn lợi tôm hùm giống, hướng đến khai thác và sử dụng nguồn lợi bền vững. Về lâu dài, đề tài hướng đến vừa bảo vệ môi trường sinh thái vừa kết hợp du lịch. Hiện nay, ở xã An Chấn có khoảng 15 hộ dân hành nghề mành tôm không đồng tình với mô hình bảo vệ tôm hùm giống. Thời gian đến, địa phương sẽ phối hợp với các đoàn thể để tuyên truyền cho người dân hiểu rõ hơn và cùng tham gia bảo vệ môi trường sinh sống của tôm hùm giống.
NGỌC NHƯ
