Theo quy định hiện hành, mọi tổ chức cá nhân đều có quyền thành lập doanh nghiệp, do đó không thể không cho phép thành lập công ty trực thuộc hoặc HTX góp vốn mua cổ phần doanh nghiệp khác.

Xã viên HTX Hòa Xuân Đông (huyện  Đông Hòa) làm sản phẩm từ mây, tre, lá - Ảnh: X.HUY

 

Trong Điều 16 của Luật HTX 2003 cũng quy định rõ: HTX được thành lập doanh nghiệp trực thuộc theo quy định của pháp luật. Điều này xuất phát từ quan niệm “HTX là một tổ chức kinh tế do xã viên thành lập ra với mục đích hỗ trợ hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình, từ đó giúp thành viên cải thiện hoạt động kinh doanh, thu nhập, nâng cao mức sống của thành viên”. Trong thời gian qua, cũng có ý kiến cho rằng “không nên cho phép HTX thành lập công ty, góp vốn mua cổ phần của doanh nghiệp khác nhằm bảo đảm nguyên tắc của HTX được thành lập là để phục vụ nhu cầu của thành viên, tránh rủi ro cho HTX cũng như tránh tình trạng xung đột về lợi ích giữa mục đích đầu tư sinh lời và phục vụ thành viên”.

Tuy nhiên, một khi đã xem HTX là tổ chức kinh tế tự chủ, bình đẳng với các loại hình kinh tế khác trong cơ chế thị trường thì việc HTX thành lập công ty trực thuộc hoặc góp vốn mua cổ phần của doanh nghiệp khác là điều hoàn toàn đúng. HTX phải được quyền thành lập công ty, góp vốn, mua cổ phần của các doanh nghiệp khác theo quy định của Luật Doanh nghiệp và pháp luật có liên quan bởi nếu doanh nghiệp trực thuộc HTX hoạt động hiệu quả sẽ mang lại lợi ích lớn về kinh tế như: được “bình đẳng” tham gia đấu thầu, mở rộng, phát triển sản phẩm chủ lực cũng như liên kết, liên doanh với các doanh nghiệp khác. Điều này làm tăng động lực phát triển, tạo môi trường kinh doanh và cơ hội mới cho hoạt động của HTX. Ngoài ra, việc thành lập công ty hoặc mua cổ phần doanh nghiệp là biện pháp hữu hiệu để tăng cường nguồn lực cho HTX.

Những lý do “không nên cho HTX thành lập công ty, góp vốn mua cổ phần của doanh nghiệp khác…” nêu trên đôi khi cũng không sai nhưng thực ra đây không phải là vấn đề lớn bởi việc HTX thành lập doanh nghiệp thường phải thông qua Đại hội xã viên nên mặc nhiên mang tính pháp lý và dân chủ. Ngoài ra, nếu cho phép mua cổ phần của các doanh nghiệp khác thì việc chia lãi vốn cổ phần đã được Luật HTX quy định: Ðại hội xã viên quyết định cụ thể tỷ lệ phân phối lãi hàng năm; phải trả bù các khoản lỗ của năm trước (nếu có) theo quy định của pháp luật về thuế. Tiếp đó, trích lập quỹ phát triển sản xuất, quỹ dự phòng và các quỹ khác của HTX và chia lãi cho xã viên theo vốn góp, công sức đóng góp của xã viên và phần còn lại chia cho xã viên theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX. Hiện trên địa bàn tỉnh đã có một số HTX thành lập công ty và hoạt động khá hiệu quả, tạo sự an tâm cho hầu hết các thành viên.

Điều quan trọng là Ban quản trị HTX phải luôn nâng cao năng lực quản lý, tránh tình trạng những công ty trực thuộc, góp vốn, cổ phần… của HTX hoạt động đi ngược lại tôn chỉ, mục đích thành lập cũng như bản chất của HTX, đó là: phải làm tốt việc cung cấp sản phẩm dịch vụ cho thành viên theo quy định của luật rồi mới tập trung cho sản xuất, kinh doanh. Việc HTX thành lập công ty, góp vốn mua cổ phần của doanh nghiệp khác sẽ đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho HTX. Tuy nhiên không phải HTX nào cũng làm được điều này bởi các HTX phải có nguồn vốn lớn, phương án kinh doanh khả thi, lao động có tay nghề, kỹ thuật cao. Các cấp chính quyền và sở, ngành cần tạo điều kiện để ngày càng có nhiều HTX  được thành lập doanh nghiệp.

TRẦN VĂN CANG

(Chủ nhiệm HTX NN-KDTH Hòa Mỹ Tây)