Cách đây chỉ mấy năm, Hòa Ngãi còn nghèo lắm, chuyện đói giáp hạt xảy ra như cơm bữa. Ma Nhà, trưởng buôn Hòa Ngãi hào hứng kể: Hơn 70 hộ dân mà chỉ có được một, hai cái nhà tôn, nhà ngói thôi. Còn lại toàn là nhà tranh, tre nứa, che bạt không hà. Bây giờ nhà ngói đầy! Mà biết bà con mình xây nhà bằng gì không? Bằng mía đấy. Cả buôn có 190 ha đất canh tác thì đã có 140 ha mía, bình quân mỗi hộ 2 ha. Có điện, rồi chương trình 135 của Chính phủ làm cho bà con mình cái đập nước Suối Quéo.
Chính đập Suối Quéo và 10 ha lúa nước 2 vụ đã đảm bảo được lương thực cho phần lớn hộ dân trong buôn, từ đó họ an tâm làm ăn. Những năm trước, nhờ nước trời, năng suất lúa đạt được 20 tạ/ha/vụ đã mừng. Nay thì khác. Có người như Ma Lâm, Ma Thời trồng lúa nước đạt 50 tạ/ha/vụ. Ma Lâm nói: “Đạt được năng suất cao không chỉ nhờ có nước. Mình đã học cách trồng lúa của cán bộ khuyến nông, dự các lớp tập huấn nên biết chọn giống, bón phân, phòng trừ sâu bệnh... Ma Lâm còn hướng dẫn bà con xung quanh mình làm lúa nước như đồng bào Kinh. Biết áp dụng khoa học kỹ thuật nên nhiều người thu hoạch đạt năng suất cao.
Lúa xanh từ nguồn nước Suối Quéo - Ảnh: L.K
Mí Thư trước đây thuộc hộ nghèo, được ngân hàng Chính sách xã hội cho vay vốn làm ăn. Đến nay cuộc sống gia đình Mí Thư đã thay đổi. Vụ mía vừa rồi, Mí Thư bán cho nhà máy KCP 100 tấn mía nguyên liệu. Mí cười: “Thu tiền nhiều, cũng vui”. Trước đây, Mí Thư có chưa tới một ha mía, nay đã phát triển hơn 3 ha. Và từ chỗ chỉ có 1 con bò cái mua với giá 3 triệu đồng bằng vốn vay, đến giờ, đàn bò của Mí Thư có 8 con lớn nhỏ.
Bên cạnh Mí Thư, vụ rồi hàng loạt gia đình ở Hòa Ngãi thu hoạch trên 60 tấn mía như hộ Ma Tùng, Ma Tiên, Ma Kim... Nhưng người được kiêng nể nhất trong chuyện làm ăn chính là Ma Nhà. Ông trưởng buôn có hơn 3 ha mía, đàn bò 13 con. Tài sản của Ma Nhà chưa thấm vào đâu so với nhiều người ở nơi khác, song trên mảnh đất còn nhiều khó khăn như Hòa Ngãi những gì mà ông trưởng buôn làm được là rất đáng khích lệ.
Bây giờ ở Hòa Ngãi, nhà nào cũng nuôi bò, cũng trồng mía. Nông sản của bà con đã xuống Đồng Xuân, xuống Hòa Đa, vào Củng Sơn.
Già làng Ma Tịnh, năm nay đã 90 tuổi, cho hay: “Hồi mới lập buôn, cả buôn không có cái gì, cũng không có một thứ trái cây mà ăn. Nay thì nhà nào cũng có mít, xoài, chuối... thỉnh thoảng đổi con cá tươi, lít mắm ngon cho lũ trẻ”. Rồi ông khoe: “Hòa Ngãi vừa mua được bộ cồng chiêng 5 lá và một bộ A ráp. Ngày hội, ngày tết, âm thanh cồng chiêng vang vọng khắp buôn, trai gái nắm tay nhau nhảy A ráp, vui lắm!”.
LÊ KHA
