Theo số liệu thống kê trên địa bàn Phú Yên hiện có trên 60 tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép hoạt động khai thác tài nguyên, khoáng sản. Nhiều đơn vị khai thác mang lại hiệu quả. Song bên cạnh đó tình trạng khai thác trái phép cũng đang diễn ra ở một vài địa bàn.
Một số địa phương cho phép các tổ chức, cá nhân khai thác trái với thẩm quyền, gây khó khăn cho việc kiểm soát của các cơ quan quản lý nhà nước, ảnh hưởng đến môi trường. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do nhu cầu nguyên vật liệu như cát, sỏi, đá... phục vụ thi công các dự án rất lớn, trong khi để được cấp giấy phép khai thác tài nguyên khoáng sản thì thuộc thẩm quyền cấp Bộ hoặc tỉnh. Chính vì vậy mà một số đơn vị “luồn lách” trong việc xin phép khai thác khoáng sản. Có trường hợp doanh nghiệp, cá nhân tự thỏa thuận với chính quyền địa phương để khai thác. Ngoài ra, do chính sách thu giữa thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường còn có sự bất hợp lý, chịu sự điều tiết của Nhà nước về mức thu phí bảo vệ môi trường cao hơn so với tình hình thực tế kinh doanh của các tổ chức, cá nhân. Một doanh nghiệp khai thác cát, đá xây dựng cho biết, nếu làm thủ tục xin cấp phép khai thác khoáng sản đúng trình tự, sản lượng khai thác được kê khai nộp thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường đầy đủ theo quy định thì không có lãi, thậm chí lỗ. Mặt khác trong hợp đồng thi công bên chủ đầu tư (Bên A) thường không có cơ cấu và tính đến phần chi phí về thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường vào trong dự toán ban đầu, chính vì vậy nhiều đơn vị tìm mọi cách trốn thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường là điều dễ hiểu.
Để thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 17/2006 của UBND tỉnh về tăng cường công tác quản lý hoạt động khai thác khoáng sản, tăng nguồn thu ngân sách nhà nước, các ban ngành chức năng tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động khai thác khoáng sản nhằm kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm đối với những trường hợp vi phạm, truy thu và xử phạt đối với trường hợp trốn thuế. Nên xem xét việc UBND tỉnh ủy quyền UBND các huyện, thị xã, thành phố cấp giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu thông thường, dựa trên tiêu chí quy mô số lượng và từng loại khoáng sản phù hợp với thực tế nhằm tránh lượng hồ sơ xin cấp giấy phép khai thác quá tải và dồn về cấp tỉnh.
Theo quy định của Pháp lệnh thuế tài nguyên và nghị định của Chính phủ quy định về phí bảo vệ môi trường đối với hoạt động khai thác khoáng sản thì tất cả mọi tổ chức, cá nhân có hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên, khoáng sản đều phải có nghĩa vụ kê khai nộp thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường. Chính vì thế trong dự toán ban đầu các công trình xây dựng, nếu có sử dụng đến tài nguyên khoáng sản thì bên chủ đầu tư cần phải tính toán và đưa thêm vào dự toán công trình các khoản chi phí thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường để vừa tránh thiệt thòi cho các đơn vị thi công, vừa tạo điều kiện cho nhà thầu chấp hành đầy đủ nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước theo đúng quy định.
THẾ BẢY
