Trong một năm qua, giá các loại vật tư xây dựng tăng đột biến làm cho giá thành công trình tăng thêm khoảng 20%-30% dẫn đến gia tăng tổng mức đầu tư, giảm hiệu quả các dự án. Xây dựng là một lĩnh vực có tỉ trọng lớn trong tổng mức đầu tư xã hội. Chính vì thế, việc nâng cao hiệu quả đầu tư, giảm giá thành cho các công trình xây dựng chính là biện pháp thiết thực để hưởng ứng cuộc vận động toàn xã hội tham gia kiềm chế và đẩy lùi lạm phát.

Quá trình đầu tư xây dựng được phân thành hai giai đoạn: chuẩn bị đầu tư và thực hiện đầu tư. Mỗi giai đoạn có đặc tính riêng nhưng đều mang ý nghĩa quyết định đến sự hình thành cũng như hiệu quả của công trình. Để đánh giá đúng mức và có giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, giảm giá thành công trình, cần nhận thức rõ vai trò của các bên tham gia vào hoạt động xây dựng trong từng giai đoạn.

Thủy điện Sông Ba Hạ - một trong những công trình có tổng vốn đầu tư lớn - Ảnh: HOÀI TRUNG

 

GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ ĐẦU TƯ VÀ VAI TRÒ CỦA KHẢO SÁT, THIẾT KẾ

Giai đoạn chuẩn bị đầu tư là các khâu chuẩn bị, định hình dự án từ thủ tục pháp lý đến các yếu tố kỹ thuật của công trình. Đây là khâu mang ý nghĩa quyết định đến quy mô, tổng mức đầu tư và tính khả thi của dự án. Tuy nhiên, sản phẩm của quá trình chuẩn bị đầu tư là các giá trị vô hình nên chưa được chủ đầu tư quan tâm đúng mức, nhất là khâu khảo sát và thiết kế.

- Vai trò của khảo sát: Thực tế các công trình đã xây dựng cho thấy, một công trình có các số liệu khảo sát đầy đủ sẽ cho các thông số đầu vào chính xác, giúp người thiết kế áp dụng giải pháp kỹ thuật phù hợp cho công trình. Với cùng một công trình, giải pháp phù hợp hoặc chưa phù hợp do thiếu thông tin khảo sát thực tế (ví dụ giải pháp nền móng) có thể làm giảm hoặc tăng giá thành công trình đến 10%. Trong khi đó, chi phí cho công tác khảo sát xây dựng nói chung chiếm từ 2% đến 3% giá thành công trình.

- Vai trò của thiết kế: Thiết kế là khâu quyết định đến quy mô, hình dáng, hiệu quả sử dụng và tính bền vững của công trình. Chính vì vậy, vai trò của nhà thiết kế là rất quan trọng. Một giải pháp thiết kế hợp lý có thể nâng cao hiệu quả hoạt động của công trình, giảm chi phí đầu tư do tăng hệ số sử dụng, tăng tuổi thọ, giảm chi phí vận hành… Thực tế, nếu áp dụng các thông số đầu vào hợp lý, ứng dụng các phần mềm tính toán hiện đại, sử dụng lý thuyết tối ưu hóa vào khâu thiết kế có thể giúp giảm giá thành công trình đến 10%, thậm chí 15%. Trong khi đó, chi phí thiết kế công trình chỉ từ 2,0% đến 3,5% giá thành công trình.

Có thể nói, công tác khảo sát và thiết kế đóng vai trò rất quan trọng trong việc giảm chi phí đầu tư xây dựng. Nếu làm tốt hai khâu này có thể giảm chi phí đầu tư đến 10% hoặc hơn nữa. Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, sản phẩm của khảo sát và thiết kế mang giá trị vô hình nên đôi khi chưa nhận được sự quan tâm đúng mức.

GIAI ĐOẠN THỰC HIỆN ĐẦU TƯ VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ THẦU THI CÔNG

Giai đoạn thực hiện đầu tư chính là việc hiện thực hóa những giá trị vô hình do nhà thiết kế tạo ra thành những giá trị vật chất hữu hình tồn tại lâu dài với thời gian. Đó là công trình xây dựng. Vai trò của nhà thầu thi công trong giai đoạn này mang ý nghĩa quyết định trong việc chuyển tải ý tưởng và giải pháp kỹ thuật của nhà thiết kế thành hiện thực.

Việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào thi công xây dựng, có giải pháp thi công hợp lý, kỹ năng quản lý tiên tiến và phân bố các nguồn lực hiệu quả có thể giúp nhà thầu thi công giảm chi phí xây dựng và tăng lợi nhuận lên từ 5% đến 15%. Nhà thầu thi công xây dựng không trực tiếp giúp chủ đầu tư giảm chi phí đầu tư bởi các khoản tiết kiệm chi phí của nhà thầu được chuyển hóa thành lợi nhuận, nhưng gián tiếp giúp cho chủ đầu tư giảm giá thành công trình thông qua việc đấu thầu cạnh tranh.

VAI TRÒ CỦA CHỦ ĐẦU TƯ VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG

Chủ đầu tư là chủ thể đóng vai trò trung tâm điều phối hoạt động của các bên liên quan trong suốt quá trình đầu tư xây dựng công trình. Ngay từ khi hình thành dự án, chủ đầu tư là người đề xuất ý tưởng và định hướng mục tiêu của dự án. Nhà thiết kế là người giúp chủ đầu tư thể hiện ý tưởng và mục tiêu bằng khả năng sáng tạo kết hợp với các yếu tố kỹ thuật. Nhà thầu thi công là người giúp chủ đầu tư hiện thực hóa các ý tưởng này thành sản phẩm, đó là công trình xây dựng. Vì vậy, chủ đầu tư chính là người có tiếng nói quyết định trong việc điều tiết hợp lý các khoản chi phí đầu tư thông qua các quyết định của mình.

Một đặc trưng của công trình xây dựng là sản phẩm mang tính đặc thù và được định hình trước. Do đó, một sự thay đổi nào trong quá trình thi công xây dựng đều có thể làm thay đổi tính năng và mục tiêu đã định. Thực tế ngành xây dựng tồn tại một vấn đề, là ý tưởng của nhà thiết kế đôi khi mâu thuẫn với lợi ích của nhà thầu thi công bởi mục tiêu của nhà thiết kế là tính độc đáo của tác phẩm và sự tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật, còn mục tiêu của nhà thầu thi công là hiệu quả và lợi nhuận. Chính vì vậy, để việc chuyển tải ý tưởng thiết kế thành công trình đạt hiệu quả cao nhất cần có tiếng nói chung giữa nhà thiết kế và nhà thầu thi công xây dựng mà chủ đầu tư là nhân tố giữ vai trò quyết định.

Để giảm chi phí đầu tư, nâng cao hiệu quả các công trình xây dựng, chủ đầu tư cần quan tâm đến các biện pháp sau:

- Nhận thức đầy đủ vai trò, trách nhiệm của mình thông qua việc xác định ý tưởng, mục tiêu hình thành dự án sao cho thiết thực và hiệu quả nhất. Có khả năng tiếp thu các yêu cầu kỹ thuật và biết lắng nghe, phân tích các đề xuất kỹ thuật của các nhà tư vấn.

- Chọn lựa các nhà tư vấn khảo sát, thiết kế có năng lực, có đạo đức nghề nghiệp và khả năng phân tích kỹ thuật tốt.

- Lựa chọn các nhà thầu thi công có năng lực kỹ thuật, kinh nghiệm chuyên môn và có biện pháp thi công theo hướng cơ giới hóa cao.

- Thể hiện rõ vai trò của chủ đầu tư trong giai đoạn thi công xây dựng thông qua công tác giám sát thi công.

Hàng năm, Phú Yên đầu tư cả trăm tỉ đồng từ ngân sách các cấp cho các công trình xây dựng, chưa kể hàng nghìn tỉ đồng từ các nguồn vốn khác đầu tư vào xây dựng. Nếu áp dụng đồng bộ các giải pháp nêu trên có thể tiết kiệm đến hàng trăm tỉ đồng chi phí đầu tư xây dựng. Đây thực sự là việc làm cần thiết để tăng hiệu quả đầu tư.

Ths HUỲNH LỮ TÂN