Lâu nay, các HTX không cạnh tranh được với tư thương khi đứng ra bao tiêu nông sản cho bà con. Nhiều HTX có sản phẩm độc quyền thì khó đẩy mạnh tiêu thụ ra bên ngoài. Nguyên nhân chủ yếu là do những quy định của Luật HTX mới chưa phù hợp và sự ì ạch trong cách quản lý kinh tế tập trung nặng tính hành chính.

HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ Xuân Phước (huyện Đồng Xuân) đứng ra tổ chức sản xuất và chế biến dầu đậu phộng cho bà con. Tuy nhiên, hiện sản phẩm mới chỉ tiêu thụ trong phạm vi xã. HTX không biết làm thế nào đưa sản phẩm ra thị trường lớn hơn, để tăng sản lượng tiêu thụ.

Trong khi đó, nhiều HTX có sản phẩm làng nghề cũng khó tiêu thụ do chưa xây dựng được thương hiệu độc quyền, nếu đã có thì mẫu mã sản phẩm đơn điệu, chưa bắt mắt. Ông Trần Tấn Khoa, Giám đốc HTX Nông nghiệp An Nghiệp (huyện Tuy An), cho biết: Chúng tôi tận dụng những vỏ bao còn lại từ ngày kinh doanh lúa giống để làm bao bì cho sản phẩm gạo chất lượng cao. Ai mua sản phẩm của HTX cũng khen về chất lượng nhưng chê mẫu mã xấu. Có người còn nói vui, nếu không biết gạo này của HTX làm thì sẽ không ngó tới chứ chưa nói là mua.

Còn theo ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong (huyện Tây Hòa), mẫu mã sản phẩm rượu tằm của HTX còn đơn điệu, chưa tương xứng với một mặt hàng có tính ngoại giao vào những ngày lễ, Tết, hội hè. Mặc dù, đơn vị đã có hệ thống tiêu thụ gồm nhà trưng bày sản phẩm, các cửa hàng đặc sản tỉnh nhà và trong siêu thị Co.opMart… nhưng sản lượng tiêu thụ vẫn còn hạn chế với hơn 880 lít/năm, cho doanh thu gần 150 triệu đồng. Doanh số thu về như vậy không biết tới khi nào mới đủ tiền đầu tư ban đầu.

Tuy nhiên, với các HTX không phải cứ đầu tư kinh phí để đăng ký thương hiệu, làm mẫu mã đẹp là giải quyết được khó khăn này. Ông Trần Tấn Khoa cho biết thêm: HTX biết cần phải đầu tư làm thương hiệu, mẫu mã bao bì mới đẩy được sản phẩm vào các nhà hàng, siêu thị. Khi đó chắc chắn sản lượng tiêu thụ sẽ tăng lên, giá trị kinh tế mang lại cũng cao hơn.

Vấn đề là HTX muốn làm nhưng không thể làm được vì càng nhiều đơn đặt hàng thì càng vi phạm Luật HTX 2012. Tức là luật quy định HTX chỉ được cung cấp sản phẩm ra bên ngoài 50%, còn lại 50% phải phục vụ thành viên. Ví dụ, HTX sản xuất được 100 tấn gạo chất lượng cao thì chỉ được bán ra 50 tấn.

Khách hàng đặt mua 100 tấn gạo với giá cao gấp nhiều lần, HTX cũng không dám bán. Doanh nghiệp đầu tư mẫu mã để bán được nhiều, còn HTX có muốn bán nhiều cũng không được bán, vậy thì đầu tư mẫu mã chỉ tốn thêm kinh phí. Cái khó của một đơn vị kinh tế tập thể khác với doanh nghiệp là ở chỗ đó. HTX chấp nhận “tiến lùi” cùng các hộ thành viên, nhu cầu của thành viên tới đâu HTX phát triển tới đó.

“Trước đây, khi chưa có sản phẩm riêng, chúng tôi mới chỉ làm lúa giống theo hợp đồng với các đơn vị thu mua. Bà con làm được 20ha thì HTX làm 20ha. Doanh nghiệp yêu cầu làm 40ha, HTX đưa ra đại hội, bà còn đồng ý làm thì mình triển khai, còn bà con thống nhất chỉ làm được 30ha thì mình thỏa thuận và hợp đồng lại với đơn vị. Hiện nay cũng vậy, khi có được sản phẩm gạo chất lượng cao nhưng lực và nhu cầu của bà con chưa tới thì mình phải làm từ từ…”, ông Khoa nói.

Còn theo ông Phan Văn Hùng, Giám đốc HTX Sản xuất kinh doanh dịch vụ Xuân Quang 3, để nâng giá sản phẩm thu mua, ban giám đốc HTX phải đưa ra đại hội thành viên lấy ý kiến thống nhất. Thành viên tới cả ngàn người, mỗi người một ý, nên khi đưa ra được giá thì trên thị trường đã thay đổi 2-3 lần giá rồi.

Hay việc thiếu vốn, HTX có những thành viên có điều kiện kinh tế sẵn sàng góp nhiều vốn, nhưng dù có muốn cũng chỉ được góp không quá 20% vốn điều lệ theo quy định của Luật HTX 2012. Nếu nâng mức vốn góp để tăng vốn điều lệ thì một số hộ kinh tế khó khăn lại không theo được. HTX cũng không có quyền loại họ ra, vì “sân chơi” của HTX là dành cho những người yếu thế.

MINH DUYÊN