Hàng năm, vùng miền núi luôn được đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở thông qua các chương trình hỗ trợ. Để thụ hưởng vốn của các chương trình này, chính quyền các cấp phải huy động được vốn đối ứng. Tuy nhiên, do điều kiện hạn chế nên công tác này gặp rất nhiều khó khăn.

Cái nghèo gặp phải cái “eo”

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới với điểm nhấn là xây dựng đường giao thông nông thôn. Ngoài kinh phí Nhà nước cấp để xây dựng cần có vốn đối ứng từ người dân. Trong khi vùng miền núi, nơi đa số người dân có thu nhập thấp, dân cư thưa thớt nên luôn rơi vào tình trạng đã nghèo lại phải đóng góp cao. Ông Nay Y Rú, Chủ tịch UBND xã Ea Bá (huyện Sông Hinh), cho biết: Xã có 4 buôn, 3/4 buôn đã có trục đường chính về buôn được bê tông hóa. Riêng buôn Chao chưa thực hiện được. Năm 2017, UBND xã đăng ký làm trục đường chính buôn Chao với chiều dài 800m, rộng 3,5m; kinh phí dự toán 676 triệu đồng. Theo quy định về vốn đối ứng thì người dân buôn Chao phải đóng 154 triệu đồng, tương đương mỗi hộ đóng gần 2,4 triệu đồng. Trong khi đó, buôn Chao có 65 hộ chủ yếu là đồng bào dân tộc Ê Đê sinh sống thì đã có 35 hộ nghèo và 6 hộ cận nghèo. Thu nhập bình quân chỉ đạt 8-10 triệu đồng/người/năm. Số tiền đóng góp này rõ ràng là vượt quá khả năng của người dân.

Cũng vì vốn đối ứng quá khả năng thanh toán nên người dân xóm Vườn ở xã miền núi An Lĩnh (huyện Tuy An) hơn 10 năm nay vẫn nhọc nhằn đường về nhà. Theo ông Nguyễn Nhương, một hộ dân ở xóm Vườn, xóm có 9 hộ với 41 nhân khẩu. Trục đường chính vô xóm dài gần 2km toàn đá hộc lởm chởm. Đặc biệt mùa mưa cả xóm bị cô lập vì nước ngập mất hết đường. Người dân rất mong mỏi được làm đường bê tông theo chương trình nông thôn mới nhưng nếu vậy, mỗi hộ sẽ phải đóng góp từ 20-25 triệu đồng.

Bên cạnh đó, các công trình dân sinh, phục vụ sinh hoạt, phát triển sản xuất từ các chương trình hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số, vùng miền núi đặc biệt khó khăn tuy không đòi hỏi sự đóng góp của các hộ nghèo, hộ cận nghèo nhưng lại cần vốn huy động từ các tổ chức, doanh nghiệp, đơn vị đóng trên địa bàn… nhưng kết quả cũng không khả quan. Theo UBND huyện Sông Hinh, trong quá trình triển khai xây dựng công trình hạ tầng cơ sở, việc huy động vốn đóng góp từ cả người dân và doanh nghiệp đều rất hạn chế. Điển hình như Chương trình 135, địa phương được phép huy động vốn các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân để hoàn thành các công trình nhưng đến nay vẫn chưa huy động được đơn vị nào đóng góp.

Có địa phương huy động được vốn góp ngoài ngân sách nhưng giá trị rất thấp. Ông Nguyễn Đức Thi, Chủ tịch UBND xã Xuân Quang 2 (huyện Đồng Xuân), cho hay: Từ năm 2013 đến nay, trong 12 công trình được xây mới và tu sửa trên địa bàn xã thì chỉ có 1 công trình có vốn huy động. Đó là công trình Trường tiểu học Xuân Quang 2 với tổng vốn thực hiện 260 triệu đồng và vốn huy động chỉ 7,5 triệu đồng, chiếm gần 0,03% tổng vốn.

Đẩy mạnh vận động tuyên truyền

Nhu cầu về hạ tầng vùng miền núi rất cao, nhưng không huy động được vốn góp, chính quyền xã đành chờ đến khi đủ vốn. Theo ông Sô Bá Dựng, Chủ tịch UBND xã Phước Tân (huyện Sơn Hòa), xã này còn 4,7km đường giao thông cần làm nhưng do vốn huy động đóng góp hạn chế nên năm 2017 UBND xã chỉ đăng lý làm 0,33km. Chính quyền xã vận động người dân tích cực đóng góp để cùng Nhà nước hoàn thiện hạ tầng cơ sở, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế ở xã.

Đối với những tuyến đường đã hoàn thành, các địa phương cũng chỉ biết tiếp tục vận động đóng góp. Thôn Dốc Cát, xã Sơn Hà (huyện Sơn Hòa) có 4 tuyến đường giao thông nông thôn đã được bê tông hóa trong năm 2016 nhưng đến nay người dân vẫn chưa đóng góp đủ. Theo Y Thủy, Trưởng thôn Dốc Cát, thôn có 85 hộ dân với chủ yếu là người Chăm H’roi, trong đó có 38 hộ nghèo. Thu nhập bình quân chỉ 4-6 triệu đồng/năm, nên mặc dù mỗi hộ đóng góp làm đường chỉ dưới 500.000 đồng nhưng nhiều hộ vẫn không thể đóng một lúc. Ban nhân dân thôn cũng chỉ biết tích cực vận động tuyên truyền bà con, số tiền còn nợ công trình thì trả dần. Sau mỗi vụ thu hoạch, hộ nào có ít trả ít, có nhiều trả nhiều. Bên cạnh đó, Ban nhân dân thôn tích cực kêu gọi kinh phí hỗ trợ của chính quyền các cấp và Nhà nước để giảm chi phí đóng góp tối thiểu cho dân.

Theo Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh, vùng miền núi có 42 xã được đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở từ chương trình này thì 36 xã có nợ đọng xây dựng cơ bản. Trong đó, nợ đọng vốn huy động lên tới hơn 2.900 tỉ đồng. Thời gian tới yêu cầu UBND các huyện, thị xã, thành phố trả nợ dứt điểm và không đầu tư những công trình mới nếu còn nợ đọng...

MINH DUYÊN