Từ năm 2011, dự án Nâng cao khả năng sử dụng máy tính và truy cập internet công cộng tại Việt Nam do Quỹ Bill and Melinda Gates tài trợ được triển khai tại 40 tỉnh, thành trong cả nước, trong đó có Phú Yên. Dự án đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực phục vụ và cách thức cung cấp thông tin thông qua máy tính và internet cho các thư viện công cộng, bưu điện văn hóa xã, giúp cải thiện đời sống cho người dân ở vùng nông thôn… Tuy nhiên, để duy trì mô hình này, các ngành chức năng, địa phương cần có những giải pháp phù hợp.

“Xóa mù” công nghệ thông tin

Theo Sở TT-TT, năm 2011, Phú Yên đã tiếp nhận dự án và đưa vào hoạt động chính thức trên địa bàn tỉnh. Theo đó, ban quản lý dự án đã đầu tư cho Thư viện tỉnh 1 trung tâm đào tạo, 1 điểm truy cập internet công cộng với 20 máy tính và 1 máy in. Thư viện của 8 huyện, thị xã được đầu tư 1 điểm truy cập internet công cộng với 10 máy tính và 1 máy in. Tại 8 xã xây dựng nông thôn mới và 21 xã vùng sâu, vùng xa, mỗi thư viện/điểm bưu điện văn hóa xã cũng được đầu tư 1 điểm truy cập internet công cộng với 5 máy tính và 1 máy in.

Có internet, người dân của tỉnh nói chung và ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa nói riêng có cơ hội “xóa mù” công nghệ thông tin và ngày càng nhận thức rõ về ý nghĩa, tầm quan trọng của internet đối với đời sống. Ông Trình Văn Nhân ở xã Hòa Tâm (huyện Đông Hòa), cho biết: Ngoài giờ làm, tôi thường đến bưu điện văn hóa xã để tìm những thông tin về nông nghiệp như công dụng của phân bón, cách chăm sóc lúa, cây trồng… trên mạng. Lúc đầu do chưa quen, tôi còn lúng túng khi tra cứu thông tin nhưng nay thì tốt rồi. Không cần học tập kinh nghiệm ở đâu xa, tôi cứ việc vào mạng, đánh nội dung mình cần là có hết. Còn theo em Nguyễn Thành Công, học sinh Trường THCS Nguyễn Tất Thành (thị trấn Phú Thứ, huyện Tây Hòa), do nhà không có máy tính nên hàng ngày, tranh thủ thời gian rảnh, em đến thư viện huyện để đọc sách và truy cập internet. Thư viện có nhân viên quản lý nên em không được chơi các trò chơi trên máy mà chỉ có thể đọc những bài văn hay, hoặc tra cứu những thông tin liên quan đến việc học của mình.

Ông Duy Văn Hà, Phó Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Tây Hòa, cho biết: Hiện nay, số hộ nghèo, gia đình có hoàn cảnh khó khăn của huyện còn nhiều. Hầu hết các gia đình này chưa có điều kiện trang bị máy tính. Do đó, việc đưa internet công cộng về phục vụ ở các xã, huyện đã giúp người dân nâng cao trình độ, góp phần rút ngắn dần khoảng cách công nghệ giữa thành thị và nông thôn. Qua việc truy cập thông tin qua mạng từ các điểm internet công cộng, nhiều người dân ở địa phương đã thay đổi cách làm ăn, biết nuôi con gì, trồng cây gì cho hiệu quả. Học sinh làm quen với máy tính, có thể tìm kiếm thông tin hỗ trợ việc học tập. Nhiều em thì đến đây để giải trí thông qua các trò chơi phát triển trí tuệ, giải toán, thi toán trên mạng, tìm đọc sách báo phù hợp với lứa tuổi.

Một điểm truy cập internet công cộng tại huyện Tây Hòa - Ảnh: VÕ PHÊ

Cần tiếp tục duy trì

Thực tế hiện nay, nhiều điểm internet công cộng được triển khai tại các địa phương nhưng không đặt ở vị trí thuận lợi cho việc truy cập của người dân. Công tác bảo trì, bảo dưỡng máy móc cũng chưa kịp thời, nhiều máy bị hỏng, chưa được sửa chữa… Bà Nguyễn Thị Thanh Vân, nhân viên Thư viện huyện Đông Hòa, cho biết: Khi thư viện được trang bị máy tính, trung bình mỗi ngày có khoảng 60 người đến truy cập internet. Mỗi lần máy tính bị hỏng, tôi báo cho nhân viên quản lý dự án nhưng việc sửa chữa rất khó khăn. Những tháng gần đây do máy tính liên tục hỏng nên người dân không thể truy cập được. Hiện trong số 10 máy tính trang bị tại thư viện chỉ còn 1 cái sử dụng được mà đơn vị không có kinh phí để sửa máy. Còn bà Nguyễn Thị Thu Sen, nhân viên Thư viện huyện Tây Hòa, cho hay: Trước đây, thư viện có hợp đồng với một người quản lý số máy tính trang bị tại đơn vị nhưng nay nhân viên đó đã nghỉ nên tôi phải kiêm nhiệm, không có tiền phụ cấp. Hàng ngày, ngoài việc quản lý bạn đọc, tôi phải dành thời gian để theo dõi người dân truy cập máy tính. Tôi không có nhiều chuyên môn về máy tính cũng như chưa được trang bị kiến thức về kỹ thuật sửa chữa máy nên rất khó khăn khi phải hỗ trợ cho người truy cập nếu máy có sự cố. Hiện ở đây cũng có nhiều máy bị hư nhưng chưa được sửa chữa.

Theo ông Ngô Viết Hải, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Đông Hòa, những năm qua, do trung tâm bảo hành thiết bị ở xa và thiết bị máy tính được sản xuất chuyên dụng cho dự án nên địa phương gặp nhiều khó khăn trong việc bảo dưỡng, sửa chữa máy tính bị hỏng. Đối với các thiết bị không thuộc diện bảo hành, đơn vị không cân đối được kinh phí để sửa chữa, khắc phục sự cố. Sắp tới, thư viện huyện sẽ được chuyển đến vị trí mới nên có điểm ổn định để người dân truy cập internet. Tuy nhiên, muốn dự án được duy trì thì cần có kinh phí để sửa chữa, nâng cấp hệ thống thiết bị… Còn ông Duy Văn Hà cho biết: Cán bộ phụ trách tại hầu hết các điểm thư viện xã, huyện đều kiêm nhiệm, thường xuyên thay đổi; còn thu nhập của nhân viên bưu điện văn hóa xã thấp không đảm bảo an tâm công tác, dẫn đến hiệu quả phục vụ chưa đạt như mong muốn. Một số điểm thư viện xã không có vị trí thuận tiện nên phải đặt máy trong khuôn viên UBND xã. Điều này gây ra tâm lý e ngại trong người dân khi đến sử dụng. Do đó, theo ông Hà, để mô hình này mang lại hiệu quả thực sự, huyện Tây Hòa đề nghị đơn vị quản lý khảo sát, đánh giá tình hình thực tế và thực hiện các giải pháp phù hợp.

VÕ PHÊ - KIM THÚY