Từ năm 1997-1999, toàn tỉnh có 28 HTX nghề cá. Các HTX này ra đời cùng giai đoạn và đều lần lượt ngừng hoạt động. Một số HTX rơi vào tình trạng nợ không có khả năng thanh toán, số HTX còn lại vừa ra đời đã không hoạt động nhưng hơn chục năm vẫn không giải thể được… Đó là thực trạng hiện nay của các HTX hoạt động trên lĩnh vực thủy hải sản.
 |
| Ban Chỉ đạo đổi mới phát triển kinh tế tập thể tỉnh làm việc với huyện Tuy An về tình trạng của các HTX ở địa phương - Ảnh: M.DUYÊN |
RA ĐỜI VÌ ƯU ĐÃI
Theo Liên minh HTX tỉnh, từ năm 1997-1999, trên địa bàn tỉnh có 28 HTX nghề cá ra đời từ các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, gồm Chương trình đánh bắt xa bờ theo Quyết định 393 của Thủ tướng Chính Phủ và chính sách cho vay ưu đãi khắc phục thiệt hại cơn bão số 5 theo Quyết định 394 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Các HTX này đăng ký hoạt động trên lĩnh vực nuôi trồng và khai thác hải sản; trong đó 24 HTX hoạt động đánh bắt hải sản xa bờ, 1 HTX nuôi trồng thủy sản và 3 HTX đăng ký nhưng không hoạt động.
3 HTX có đăng ký nhưng không hoạt động gồm HTX Tân Lập, HTX Trường Thịnh (huyện Đông Hòa), HTX Hùng Quân (TP Tuy Hòa). Nguyên nhân khiến các HTX không thể hoạt động là không vay được vốn ngân hàng. Điều này cho thấy, các HTX quá phụ thuộc vào vốn vay, nội lực hoạt động không có. Theo ông Đinh Thuận, Chủ tịch UBND xã Hòa Hiệp Nam (huyện Đông Hòa), từ những hộ gia đình nhỏ lẻ làm nghề đánh bắt trên biển, thấy được vay vốn ngân hàng để hiện đại hóa trang thiết bị, họ đã tập hợp lại, huy động góp vốn thành lập HTX và tạo ra vốn đối ứng đủ điều kiện vay ưu đãi ngân hàng. Khi không được vay, các HTX này cũng tan rã.
Đối với 24 HTX đủ điều kiện, đã được giải ngân tổng số tiền hơn 20,8 tỉ đồng; trong đó, vay từ Quỹ Đầu tư phát triển Việt Nam, nay là Ngân hàng Phát triển Việt Nam chi nhánh Phú Yên 13,5 tỉ đồng và từ Ngân hàng NN-PTNT chi nhánh Phú Yên 7,3 tỉ đồng. Ông Lê Đức Tá, Giám đốc HTX Khai thác hải sản Tiến Hải (thị trấn Hòa Hiệp Trung, huyện Đông Hòa), cho biết: HTX thành lập năm 1998 với 11 thành viên góp vốn 70 triệu đồng. HTX được vay vốn ưu đãi từ Chương trình đánh bắt xa bờ với số tiền 721 triệu đồng do Ngân hàng Phát triển chi nhánh Phú Yên giải ngân. Từ nguồn vốn này, HTX đã đóng tàu, mua ngư lưới cụ mở rộng đánh bắt ra ngư trường ngoài khơi.
Ý nghĩa của chương trình là rất lớn, tuy nhiên do ra đời theo kiểu “đánh trống ghi tên” nên hầu hết các HTX chỉ hoạt động được 3 năm hoặc 5 năm đã không còn đủ sức duy trì. Từ năm 2000-2007, các HTX lần lượt ngừng hoạt động. Ông Phạm Ngọc Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuy An, cho biết: Hiện 8 HTX nghề cá trên địa bàn huyện Tuy An đã ngừng hoạt động. Ngoài nguyên nhân khách quan là ngư trường lớn, nhiều rủi ro cùng thị trường tiêu thụ nhiều biến động, nguyên nhân chính là các HTX ra đời nóng vội, với mục đích rút được vốn vay. Khi các HTX ra khơi gặp ngư trường lớn cộng kinh nghiệm và tay nghề hạn chế, tất yếu sẽ không đủ sức bám biển.
KHÔNG ĐƯỢC GIẢI THỂ
Hệ quả của việc ra đời ồ ạt chạy theo ưu đãi đã dẫn tới tất cả các HTX đều phải ngừng hoạt động. Hệ quả ấy còn để lại đến ngày nay khi 28 HTX đã ngừng hoạt động trên 10 năm nhưng vẫn không được giải thể. Theo Liên minh HTX tỉnh, 24 HTX có nợ ngân hàng, chưa thanh toán nên không được giải thể; 3 HTX không hoạt động và 1 HTX làm ăn thua lỗ vẫn chưa hoàn tất thủ tục giải thể.
Ông Lê Đức Tá cho biết thêm: Từ năm 2000, HTX tổ chức đi biển nhưng thường xuyên bị thua lỗ, không trả được cả lãi lẫn gốc. Đến năm 2005, ngân hàng thu hồi tàu, bán đấu giá được 155 triệu đồng. Số tiền này, ngân hàng trừ vào nợ gốc 152 triệu đồng và lãi 3 triệu đồng cho HTX. Đến năm 2007, thành viên HTX tan rã và HTX chính thức ngừng hoạt động. Tổng dư nợ của HTX đến tháng 10/2007 là 959 triệu đồng, trong đó nợ gốc là 569 triệu đồng và lãi 390 triệu đồng. Trong suốt thời gian qua, thành viên HTX đã tan rã, HTX không có khả năng thanh toán nợ. Ngân hàng không đồng thuận cho giải thể. Hiện HTX không biết phải làm thế nào…
HTX có nợ không được giải thể đã đành nhưng HTX không có nợ mà hơn 17 năm vẫn không được giải thể, chỉ vì không hoàn tất thủ tục hành chính. Đó là trường hợp của 3 HTX không vay được vốn ngân hàng, đã ngừng hoạt động ngay từ khi ra đời. Ông Huỳnh Kim Khương, Giám đốc HTX Khai thác hải sản Tân Lập ở xã Hòa Hiệp Nam (huyện Đông Hòa), cho biết: Năm 1999, HTX Khai thác hải sản Tân Lập ra đời và không có vốn hoạt động nên cùng năm đó, HTX làm thủ tục giải thể. Tôi tới Phòng Kế hoạch - Đầu tư, được cán bộ chuyên môn hướng dẫn viết giấy tay một bản cam kết. Nội dung thể hiện rằng HTX không có vốn hoạt động nên xin giải thể. HTX không nợ Nhà nước hay bất kỳ cá nhân, đơn vị nào. Để hoàn tất thủ tục, tôi phải tới cơ quan truyền thông trong tỉnh để đăng thông báo giải thể. Nhưng tôi đã không đi đăng thông báo, một phần do chưa làm việc này bao giờ nên không biết làm thế nào, một phần tôi nghĩ đơn giản đó chỉ là khâu phụ vì cái quan trọng nhất vẫn là HTX không có nợ. Chỉ thiếu khâu đăng thông báo giải thể trên báo mà 17 năm qua, HTX muốn giải thể cũng không được.
Ông Lê Luân, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Thực trạng của các HTX nghề cá để lại bài học sâu sắc cho các HTX ngày hôm nay. Ra đời nóng vội, không tính đến khả năng nội tại khiến các HTX rơi vào làm ăn thua lỗ, phá sản. Bản thân các HTX có nợ không còn khả năng trả nợ, giờ chỉ biết dựa vào Nhà nước. Đây chính là hệ quả của tư duy làm kinh tế bao cấp, ỷ lại vào hỗ trợ. Đối với các HTX không có nợ, đơn vị có thể giải thể tự nguyện hoặc giải thể bắt buộc. Ở thời điểm đó các HTX đã tự nguyện giải thể, nhưng không hoàn tất thủ tục nên đến nay vẫn không có quyết định giải thể. Tuy nhiên, nếu cơ quan quản lý quan tâm thì các HTX này đã giải thể xong, vì sau 12 tháng không hoạt động thì UBND huyện sẽ tiến hành giải thể bắt buộc.
MINH DUYÊN
