Nói đến thủy sản Phú Yên, nhiều người thường nhắc đến nghề câu cá ngừ đại dương. Đây là thế mạnh về khai thác hải sản ngư trường khơi của Phú Yên. Vì đây là nơi phát xuất nghề câu cá ngừ đại dương ở nước ta, là một trong những tỉnh phát triển bậc nhất cả nước về nghề này.
Năm 2004, ngư dân Phú Yên câu được 4.150 tấn cá ngừ đại dương, đạt mức sản lượng và giá trị cao hơn hẳn những năm trước đó, đồng thời đây cũng là sản lượng cao nhất các tỉnh miền Trung về cá ngừ đại dương. Còn năm 2005, Phú Yên có 4.035 phương tiện tàu thuyền với tổng công suất 128.107CV, trong đó gần 700 chiếc tàu có công suất từ 60CV-250CV làm nghề câu cá ngừ đại dương. Kết thúc vụ khai thác cá ngừ đại dương năm 2005, theo số liệu thống kê của Sở Thủy sản, ngư dân Phú Yên đã câu được 5.040 tấn cá ngừ đại dương, cao hơn 24,9% so với năm 2004, đạt giá trị trên 306 tỷ đồng, giá thu mua cá ngừ đại dương ngay tại các bến, cảng dao động từ 63.000đ/kg đến 70.000đ/kg. Trên 80% sản lượng cá ngừ đại dương của Phú Yên được xuất khẩu sang thị trường Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan…
Sản lượng không ngừng gia tăng, nhưng hiệu quả kinh tế lại không đạt như mong muốn, đó là vấn đề của nghề câu cá ngừ đại dương tại Phú Yên hiện nay - Ảnh: Chí Thạnh
Tuy được sản lượng cao, song nhiều ngư dân làm nghề này đã cho rằng hiệu quả kinh tế của các tàu câu cá ngừ so với năm 2004 đạt thấp hơn. Số hộ ngư dân có lãi cao từ 200-300 triệu đồng/năm không nhiều, phần đông số hộ có lãi từ 20-30 triệu đồng và đã giải quyết việc làm tạo thu nhập cho lực lượng lao động đi biển đảm bảo được đời sống; số hộ huề và bị lỗ tồn có xu hướng nhiều hơn năm 2004. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến hiệu quả kinh tế đạt thấp hơn năm 2004 là do giá xăng dầu tăng cao vào cuối vụ khai thác đã làm cho chi phí chuyển biến tăng thêm khoảng 20-30%. Ngoài ra, phải kể đến giá thu mua gần như không tăng đáng kể, chất lượng cá ngừ về bến chưa được các nhà thu mua đánh giá cao.
Tuy đã câu được nhiều cá ngừ đại dươg, nhưng còn nhiều vấn đề đặt ra đối với nghề này. Trước hết là chất lượng sản phẩm cá ngừ đại dương đòi hỏi ngư dân là chủ phương tiện khai thác cần đầu tư cải tạo hệ thống hầm bảo quản cá ngừ đại dương, tăng cường vệ sinh an toàn thực phẩm trên tàu. Đẩy mạnh công tác khuyến ngư đào tạo nâng cao kỹ thuật khai thác, sơ chế bảo quản sản phẩm sau khai thác cho các kỹ thuật, thuyền viên trên tàu, đào tạo thuyền trưởng, máy trưởng.
Các cơ sở thu mua cần phải phổ biến và thực hiện cam kết với bà con ngư dân về chất lượng cá ngừ đại dương xuất khẩu, tránh tình tạng ép cấp loại, ép giá, làm giảm thu nhập của bà con ngư dân. Các cơ quan nghiên cứu cần tiến hành điều tra, xác định, dự báo một cách cụ thể và thường xuyên về nguồn lợi, ngư trường, mùa vụ khai thác cá ngừ đại dương, vì đây là đối tượng hải sản sống tầng nổi thường di cư theo mùa và dòng hải lưu cho nên bà con ngư dân rất khó xác định chính xác khi thác khác đối tượng này.
Trên cơ sở đó có sự định hướng phát triển và giải pháp đầu tư, sắp xếp bố trí cơ cấu nghề hợp lý hơn, nhằm giảm áp lực khai thác thủy sản gần bờ và bảo vệ môi trường sinh thái nguồn lợi ven bờ, đồng thời tạo cho khai thác hải sản ở ngư trường khơi thực sự có hiệu quả bền vững. Các chủ tàu cần chru động hiện đại hóa các trang thiết bị khai thác và hàng hải trên tàu câu cá ngừ đại dương để tăng khả năng hoạt động bám biển, hạn chế các sự cố xảy ra trên biển, giảm thấp chi phí, tăng hiệu quả kinh tế chuyến biển.
Nhà nước tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng mà đặc biệt là hệ thóng các cảng cá và hệ thống dịch vụ hậu cần gắn liền với cảng một cách tương xứng và đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho nghề khai thác phát triển, nhất là nghề câu cá ngừ đại dương. Hình thành các Trung tâm giao dịch và bán đấu giá cá ngừ đại dương về bến để tạo cho người mua và người bán có được những quyền lợi chính đáng và hợp lý. Xem xét miễn, giảm các khoản thuế liên quan trực tiếp đến nghề câu cá ngừ đại dương để bà con có thể bù đắp phần nào chi phí chuyến biển phát sinh tăng do giá xăng dầu tăng và phí đường bộ kết chuyển vào giá xăng dầu lâu nay mà bà con ngư dân phải chấp nhận.
Nếu những vấn đề trên được quan tâm giải quyết, trong thời gian tới nghề câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên cũng như các địa phương khác trong cả nước càng có thêm điều kiện tiếp tục phát triển đạt hiệu quả cao và bền vững.
NGUYỄN KHẮC TÂN
