Nhiều năm qua, cửa Đà Diễn (TP Tuy Hòa) thường xuyên bị bồi lấp, gây khó khăn cho tàu thuyền khi ra vào. Thực trạng này đang được các cấp, ngành chức năng và các nhà khoa học tìm giải pháp tháo gỡ mang tính bền vững.

Theo Sở NN-PTNT, bình quân mỗi năm, bãi bồi khu vực cửa Đà Diễn bị bồi lấp khoảng 15m bờ phải và 8,5m bờ trái. Bãi chắn cửa sông ít bị phá vỡ hay di chuyển vị trí, mà nổi cao hoặc hạ thấp xuống mặt nước. Tác động của các công trình hồ chứa, thủy điện ở thượng lưu sông Ba làm thay đổi chế độ dòng chảy hạ lưu, suy giảm lượng và chất lượng nước mặt của lưu vực sông, thay đổi quy luật của quá trình xâm nhập mặn vùng ven biển cửa sông; đồng thời giảm lượng bùn cát về hạ du và thay đổi dòng chảy, gây nên hiện tượng xói lở cục bộ và sạt lở bờ sông. Các công trình cầu, cống thoát nước, kè nắn dòng, hệ thống ao đìa nuôi trồng thủy sản… cũng góp phần làm thay đổi hướng, vận tốc dòng chảy và đưa bùn cát ra biển, gây xói lở cục bộ ở vùng cửa sông. Nạn khai thác rừng trên lưu vực sông làm lớp thảm phủ bề mặt bị suy giảm, gây nên lũ lụt, cạn kiệt, xói lở và bồi tụ bờ biển. Còn theo Sở TN-MT, ngoài ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa, yếu tố địa hình chia cắt mạnh bởi các dãy núi đâm ra biển, tạo ra những vùng tiểu khí hậu có nhiều nét riêng biệt trên các lưu vực sông cũng làm thay đổi đáng kể quy luật biến đổi dòng chảy, sạt lở bờ, bãi vùng ven biển nơi tiếp giáp với hạ lưu sông.

Từ những nguyên nhân trên, Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Văn Huân, Viện trưởng Viện Kỹ thuật biển (Bộ NN-PTNT) nhận định, việc xói lở, bồi tụ bờ biển và bồi lấp cửa Đà Diễn là quá trình động lực thuộc loại phức tạp nhất trong lĩnh vực động lực sông - biển. Đây là một dạng thiên tai phổ biến xảy ra ở dọc bờ biển, cửa sông Việt Nam. Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Văn Huân đề xuất 2 phương án, nạo vét và không làm bất cứ công trình gì trên khu vực cửa sông (không xem xét các công trình trong cửa sông và khu vực cảng phía trong sông). Theo đó, khối lượng bùn cát cần nạo vét khoảng 300.000m3/năm và được chia làm 2 đợt vào đầu và giữa mùa cạn với độ sâu cao trình 6m, nhằm đảm bảo cho các loại phương tiện nổi ra vào dễ dàng ngay cả khi triều cường thấp. Ngoài ra, có thể tiến hành xây dựng đập chắn cát có chiều dài 700m với cao trình đỉnh 1,5m.

DNTN Bảo Châu nạo vét cát, khai thông luồng lạch cửa Đà Diễn - Ảnh: P.V

Từ kinh nghiệm thực tế, tiến sĩ Nguyễn Thành Quang, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên cho rằng, cửa Đà Diễn bị bồi cạn làm cho tàu thuyền của ngư dân khó ra khơi, cập bến là thực trạng diễn ra nhiều năm qua. Vì vậy, việc nạo vét cửa sông và những cồn cát ngoài cửa biển là yêu cầu cấp thiết không những trước mắt mà cho cả lâu dài. Vấn đề quan trọng là cần có đánh giá tác động môi trường chính xác để tránh gây tác hại kèm theo; tăng cường trách nhiệm giữa các bên liên quan, đồng thời cử cán bộ giám sát, theo dõi diễn biến xói lở nếu có… Tiến sĩ Nguyễn Thành Quang cũng lưu ý, trong mùa cạn kiệt, cửa sông bị bồi lấp thì mùa mưa lũ sẽ gây ngập lụt và bứt phá 2 bờ sông. Vì vậy, Phú Yên cần xúc tiến triển khai dự án quy hoạch, thiết kế, xây dựng hệ thống đê kè chống xói lở 2 bên bờ sông Đà Rằng với chiều dài mỗi tuyến từ 15km đến 20km. Dự án xây kè chống xói lở không chỉ bảo vệ khu dân cư, cơ sở hạ tầng, mà còn kết hợp với hệ thống giao thông sẽ tạo ra diện mạo, cảnh quan mới cho cả đô thị và nông thôn.

Theo Phó chủ tịch thường trực UBND tỉnh Lê Văn Trúc, việc nạo vét cửa Đà Diễn là nhu cầu cấp thiết, phục vụ cho tàu thuyền của ngư dân ra vào đánh bắt thủy sản. Tuy nhiên, về lâu dài, việc tiến hành nạo vét ở đâu, như thế nào, khối lượng bao nhiêu phải có đánh giá tác động môi trường cụ thể, có luận cứ khoa học và các giải pháp công trình; đồng thời đảm bảo các nhóm lợi ích về nông nghiệp, môi trường, thủy sản, giao thông thủy và du lịch…

PHƯƠNG NAM