Từ năm 2013, mặc dù mức trần thu thủy lợi phí đã tăng từ 400.000 lên 600.000 đồng/ha/vụ, nhưng trên thực tế các đơn vị vận hành và quản lý các công trình thủy lợi ở huyện Sơn Hòa vẫn trong tình trạng thu không đủ chi. Hiện địa phương này đang chờ UBND tỉnh “rót” vốn để nâng cấp các trạm bơm điện.
Theo UBND xã Sơn Hà, trong năm 2013, xã này thu thủy lợi phí đạt trên 446,7 triệu đồng, gồm kinh phí cấp bù do Nhà nước hỗ trợ trên 335,5 triệu đồng/năm và phí dịch vụ thủy lợi nội đồng do người sử dụng nước đóng góp trên 111,1 triệu đồng/năm tính theo mức trần 600.000 đồng/ha/vụ. Trong khi đó, tổng chi bao gồm tiền điện và chi phí cho tưới tiêu phục vụ sản xuất là trên 517,9 triệu đồng/năm. Cân đối thu chi, xã Sơn Hà “âm” trên 71,2 triệu đồng/năm. Toàn xã Sơn Hà có 185,28ha lúa, tính ra xã phải bù lỗ 38.445 đồng/sào. Như vậy, trên thực tế thì người dân phải đóng 98.445 đồng/sào mới đủ chi trả toàn bộ kinh phí cho hoạt động sản xuất. Cũng rơi vào tình trạng này, tại HTX Dịch vụ Nông nghiệp thị trấn Củng Sơn (HTX Củng Sơn), trong năm qua, HTX Củng Sơn thu thủy lợi phí trên 995 triệu đồng gồm tiền cấp bù trên 770,7 triệu đồng và phí dịch vụ thành viên HTX nộp trên 224,3 triệu đồng. HTX chi trả tiền điện và các khoản chi cho tưới tiêu gần 1,2 tỉ đồng; hạch toán lỗ trên 194,2 triệu đồng. Như vậy bình quân cứ 1ha, HTX phải bù thu 519.612 đồng. Điều này có nghĩa, ngoài nguồn kinh phí không đổi được Nhà nước hỗ trợ, người dân sử dụng nước vào sản xuất nông nghiệp phải đóng thêm 112.000 đồng/sào, cao hơn 1,8 lần so với mức trần quy định (60.000 đồng/sào).
Thực tế cho thấy, nguyên nhân của việc chi phí thủy lợi nội đồng tăng cao là do điều kiện địa hình nên phải thiết kế bơm chuyền hai cấp dẫn đến tiền điện, nhân công, cùng các phụ phí khác cao hơn. Ông Nguyễn Văn Yên, Giám đốc HTX Củng Sơn cho biết: HTX vận hành 3 trạm bơm điện là trạm bơm Tây Hòa, Đông Hòa và trạm bơm Tịnh Sơn phục vụ tưới tiêu cho hơn 373,8ha đất lúa 2 vụ, trải dài từ khu phố Tịnh Sơn đến bãi Điều thuộc khu phố Đông Hòa. 3 trạm bơm này được xây dựng cách đây khoảng 20 năm, đến nay máy móc hư hỏng dẫn đến thất thoát nước trong quá trình vận hành và phải thường xuyên nâng cấp, sửa chữa khi vào vụ nên kinh phí thuê lao động, mua sắm thiết bị thay thế tốn kém. Cụ thể, chỉ tính riêng tiền duy trì tổ thủy lợi để quản lý vận hành và dẫn nước tại các trạm bơm này, HTX phải thuê 13 lao động với mức lương từ 300.000 đồng đến 3 triệu đồng/người/tháng nên 1 năm phải chi từ 46,8 triệu đến 468 triệu đồng tiền lương công nhân. Bên cạnh đó, Củng Sơn thuộc huyện miền núi, địa hình phức tạp nên cùng với trạm bơm chính phải có trạm bơm rời bơm nước từ sông Ba Hạ vào hồ chứa rồi từ hồ chứa bơm vào các tuyến mương nhánh, từ mương nhánh tưới tiêu trực tiếp cho đồng ruộng. Điều này dẫn đến chi phí tiền điện cao hơn gấp 2 lần bình thường. Trong năm qua, chỉ tính riêng tiền điện phục vụ việc tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp, HTX đã chi gần 593 triệu đồng, chiếm 50% tổng chi cho cả năm. Riêng đối với vụ hè thu năm 2013, giá điện tăng 5% tùy theo từng khung giờ mà phí thủy lợi không tăng nên số chi cuối năm cao. Để đảm bảo ổn định sản xuất nông nghiệp, HTX không thể chậm trả tiền điện, trong khi HTX thì phải chờ tới cuối vụ thu hoạch mới thu được phí thủy lợi của các hộ dân.
Để tháo gỡ khó khăn, đưa các đơn vị trên thoát khỏi tình trạng âm vốn, hoạt động cầm chừng, ông Phạm Đình Phụng, Phó chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa cho biết: Thực tế cho thấy, với mức phí 600.000 đồng/ha/vụ là không đủ để các đơn vị thủy lợi khu vực miền núi trả cho các khoản chi. Vì vậy, trước mắt để giải quyết các khoản bù lỗ, UBND huyện đã chỉ đạo cho các đơn vị tổ chức hội nghị thành viên, trình bày những khó khăn để bà con hiểu; sau đó lấy ý kiến biểu quyết, nếu bà con đồng thuận, các đơn vị sẽ nâng mức phí thủy lợi nội đồng và thu theo thực tế. Vào tháng 2/2014, 2 trạm bơm điện Tây Hòa ở thị trấn Củng Sơn và Gành Ông Dư ở xã Sơn Hà bị sạt lở cần sửa chữa ngay nên UBND huyện đã có văn bản số 349 trình UBND tỉnh để sửa chữa 2 trạm bơm này, cơ bản đã được UBND tỉnh đồng ý với kinh phí hỗ trợ 2 tỉ đồng. Tuy nhiên, về lâu dài, để giảm các khoản chi phát sinh, cần nâng cấp các trạm bơm điện Tây Hòa, Đông Hòa và trạm bơm Tịnh Sơn ở thị trấn Củng Sơn và trạm bơm điện Gành Ông Dư ở xã Sơn Hà. UBND huyện Sơn Hòa đang chờ UBND tỉnh phê duyệt dự án nâng cấp 4 trạm bơm này với tổng kinh phí dự kiến từ 14 tỉ đến 15 tỉ đồng.
MINH DUYÊN
