Vietravel Bình Định đã mở tour “Ai về Bình Định thăm cha/ Phú Yên thăm mẹ…” và đang khảo sát mở tour “Về lại nơi phôi thai chữ quốc ngữ”.
Tour 3 đến 5 ngày đêm dành cho khách từ TP Hồ Chí Minh đến TP Tuy Hòa bằng máy bay, sau đó đi đường bộ thăm núi Nhạn, sông Đà, núi Đá Bia, thắng cảnh Vũng Rô, gành Đá Đĩa, Nhà thờ Mằng Lăng (Phú Yên). Tiếp đến khách được về Ghềnh Ráng, thăm đầm Thị Nại, Quy Nhơn, bán đảo Phương Mai, dấu tích cơ sở truyền giáo Nước Mặn và Tiểu chủng viện Làng Sông (Bình Định).
Nhà thờ Mằng Lăng ngày càng có nhiều du khách tìm đến - Ảnh: T.QUỚI
SÁCH CHỮ QUỐC NGỮ ĐẦU TIÊN
Theo Vietravel, điểm nhấn trong tour là thắng cảnh Nhà thờ cổ Mằng Lăng, nơi đang lưu giữ Cuốn sách in đầu tiên bằng chữ quốc ngữ Việt Nam. Nhà thờ Mằng Lăng được xây dựng năm 1892, hiện thuộc xã An Thạch, Tuy An, cách TP Tuy Hòa hơn 35km về phía bắc.
Sau khi Anrê Phú Yên được phong Á thánh, giáo xứ Mằng Lăng xây dựng một phòng thánh tích dưới một ngọn giả sơn nằm phía trước bên phải nhà thờ chính. Anrê Phú Yên sinh ra tại thôn Hội Phú, xã An Ninh, Tuy An, là con của một người phụ nữ mộ đạo tên thánh là Giaonna. Mẹ đỡ đầu của ông là quận chúa Ngọc Liên, vợ của quan Trấn thủ trấn biên Nguyễn Phúc Vinh. Cuốn sách “độc nhất vô nhị” trên đang được đặt trân trọng trong phòng thánh tích này. Lần theo những lối hầm mát rượi dưới ngọn giả sơn, du khách sẽ được chiêm ngưỡng nhiều hiện vật độc đáo gắn với Con đường phôi thai chữ quốc ngữ Việt Nam.
Cửa biển Tiên Châu (xã An Ninh Tây, Tuy An), quê hương của Anrê Phú Yên nằm sát Dinh Trấn biên là nơi linh mục Đắc Lộ ghi những dấu chân đầu tiên trên con đường truyền giáo đến Việt Nam với tài liệu huấn luyện giáo lý Phép giảng tám ngày (Cathechismus) được in song ngữ Latinh và chữ quốc ngữ sơ khai. Cuốn giáo lý “Phép giảng tám ngày” in tại Roma, Italia năm 1651 nay đã trải qua 363 năm vẫn còn nguyên vẹn, đó chính là Cuốn sách in đầu tiên bằng chữ quốc ngữ Việt Nam, một cứ liệu quan trọng của thời kỳ đầu phôi thai chữ Việt.
Như một chút “đổi món” trong tour “Về xứ Nẫu”, du khách sẽ được đến điểm dừng chân gành Đá Đĩa, đầm Ô Loan nức tiếng. Đá Đĩa không hổ danh là gành biển “độc sầu” thế giới, với những trụ đá ngũ giác xếp khít bên nhau, nghiêng đứng thẫm màu nhìn ra biển Đông. Bữa trưa với đặc sản đầm nước lợ Ô Loan, với các món sò huyết, tôm đất, hàu sữa, cua ghẹ, cá mú… vừa vớt tươi ròng từ “thản nhiên như mặt nước đầm Ô Loan”. Chắc chắn ai đó sẽ cảm khái “đúng là con gì vớt lên từ Ô Loan cũng thơm ngon vô địch”…
Phòng Thánh tích dưới ngọn giả sơn nơi lưu giữ Cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam - Ảnh: T.QUỚI
VỀ “NƯỚC MẶN”
Tiếp đó, trên con đường “bên núi, bên biển” tuyệt đẹp, du khách ngược ra Bình Định tìm về Nước Mặn, nơi phôi thai của chữ quốc ngữ ngày xưa, ngang qua Gò Bồi, quê ngoại của ông vua thơ tình Việt Nam - thi sĩ Xuân Diệu.
Cảng thị Nước Mặn trong lịch sử giao thương sơ khai ở xứ Đàng Trong chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn rồi mất vai trò vì bị bồi lấp. Phố thị ngày xưa bây giờ không còn dấu tích gì nữa. Thỉnh thoảng người ta chỉ bắt gặp đâu đó dưới lòng sông những chiếc mỏ neo và ván thuyền cũ mục.
Năm 2011, Giáo phận Quy Nhơn đã cho xây một cây đa bằng bê tông gồm 16 nhánh ở tại cơ sở truyền giáo cũ ngày xưa cha Francisco de Pina từng sinh sống và giảng đạo. 16 nhánh cây đa tượng trưng cho 16 cơ sở truyền giáo ở xứ Đàng Trong nay nằm trong nhà của ông Võ Cự Anh.
Dấu tích duy nhất còn sót lại sau hơn 3 thế kỷ đầy biến động là cái giếng cổ xưa. Đây là giếng nước ngọt duy nhất từ ngày xưa cho đến bây giờ ở vùng Nước Mặn. Từ giếng nước ngọt này, các thừa sai Dòng Tên đã phụng sự công việc truyền đạo cho người Việt Nam thông qua phương tiện chữ quốc ngữ do cha Francisco de Pina sáng chế và cha Đắc Lộ hoàn chỉnh.
Nhà in Làng Sông ra đời trước năm 1872 nằm trong tiểu chủng viện Làng Sông với mục đích in ấn giáo lý sau khi chữ quốc ngữ phôi thai. Imprimerie de Làng Sông ngoài sách in bằng tiếng La tinh, tiếng Pháp còn in sách bằng chữ quốc ngữ là một trong 3 nhà in ra đời sớm nhất ở Việt Nam.
Các tác phẩm của Trương Vĩnh Ký, Pierre Lục, Lê Văn Đức… ngày nay được xem là những văn bản bằng chữ quốc ngữ đầu tiên vẫn còn lưu giữ tại Thư viện Quốc gia Hà Nội. Nhưng Imprimerie Làng Sông không còn nữa. Những biến động của lịch sử đã xóa hẳn dấu vết Imprimerie Làng Sông.
Bây giờ, giữa cánh đồng lúa Phước Sơn êm đềm nằm trong vựa lúa Tuy Phước, Tiểu chủng viện Làng Sông vẫn nổi bật với hai hàng cây sao cổ thụ với kiến trúc gothic đẹp lạ lùng. Từ đó, men theo đầm Thị Nại trở về TP Quy Nhơn không còn xa.
Dung dị và lắng trong, nam Nẫu (Phú Yên) và bắc Nẫu (Bình Định) sẽ có dấu ấn luyến lưu trong lòng mỗi người đến. Càng thấm hơn sự gắn kết giữa hai vùng đất này: Ai về Bình Định thăm cha/ Phú Yên thăm mẹ...
HÙNG PHIÊN
