Tu sửa, khơi thông dòng chảy các mương nhánh, điều tiết nước trực tiếp về từng chân ruộng là hoạt động chính trong công tác thủy lợi nội đồng tại các HTX. Công tác này mặc dù được các HTX quan tâm đầu tư nhưng trong điều hành, quản lý vẫn gặp nhiều khó khăn.
Gom rác trong các lòng kênh mương để khơi thông dòng chảy trước mỗi vụ mùa là công việc thường xuyên của HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Bình Ngọc (TP Tuy Hòa) - Ảnh: M.DUYÊN
TỰ TU SỬA KÊNH MƯƠNG
Toàn tỉnh có khoảng 80% HTX có hoạt động thủy lợi nội đồng. Do công tác này quyết định năng suất cây trồng, ảnh hưởng đến đời sống của đại bộ phận xã viên và người dân nên hàng năm các HTX đã đầu tư kinh phí và nhân lực để duy trì hiệu quả hoạt động này.
Theo ông Phan Văn Thuận, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Hòa Quang Nam (Phú Hòa), HTX quản lý 80km kênh mương, gồm mương Gò Tranh, Cạnh Bườm, Quy Hưng… nằm trong hệ thống của Trạm thủy nông kênh bắc thuộc Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam. Riêng phục vụ tưới tiêu cho vụ đông xuân 2013-2014, HTX đã đầu tư gần 50 triệu đồng để nạo vét kênh mương, nâng cấp bờ vùng và tu sửa một số tuyến kênh.
Còn ông Lê Văn Bảo, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Mỹ Đông (Tây Hòa) cho biết: HTX quản lý hơn 1.613ha lúa 2 vụ, trong đó có 1.368ha “ăn” nước từ hệ thống kênh mương tự chảy thuộc Trạm thủy nông kênh nam Đồng Cam và hơn 245ha được bơm tưới bởi 3 trạm bơm điện. Để tăng
sản lượng cây trồng, giúp xã viên phát triển kinh tế hộ gia đình, HTX thường xuyên đầu tư vốn kiên cố hóa kênh mương và nâng cấp các trạm bơm điện. Cụ thể, năm 2011 HTX đầu tư 210 triệu đồng nâng cấp 200m kênh mương, mở rộng diện tích bơm tưới thêm 8ha, nhờ vậy xã viên chuyển từ sản xuất lúa 1 vụ sang lúa 2 vụ. Năm 2012, HTX tiếp tục đầu tư 320 triệu đồng nâng cấp 1 trạm bơm và 1 đập ngăn nước, giúp điều tiết nguồn nước và không để xảy ra ngập úng hay hạn cục bộ. Năm 2013, HTX đầu tư 218 triệu đồng xây dựng 1 trạm bơm điện, giúp đảm bảo 100% diện tích sản xuất lúa trong HTX có nước tưới. Bước vào vụ đông xuân 2013- 2014, HTX nạo vét 135km kênh mương, khơi thông dòng chảy, dẫn nước về đồng và kiên cố hóa 8km mương… Năm nào cũng vậy, dịch vụ này không mang lại lợi nhuận nhưng HTX vẫn coi đó là một trong những hoạt động chính trong kế hoạch hoạt động hàng năm.
THU KHÔNG ĐỦ CHI
Hoạt động thủy lợi nội đồng có ý nghĩa quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, nhưng hiện nay các HTX gặp khó khăn do phát sinh thêm kinh phí đầu tư để xây mới, nâng cấp, tu sửa các công trình thủy lợi cũng như trả lương cho lao động duy trì dịch vụ này, dẫn tới tình trạng “bù thu” hàng năm. Theo ông Lê Ngọc Cửu, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong (Tây Hòa), đội thủy nông của HTX có 31 người, trong đó 19 người là cán bộ HTX, số còn lại thuê thêm lao động. Chỉ có lực lượng lớn lao động như vậy mới đảm bảo bơm tưới cho 612ha lúa 2 vụ và quản lý 64,1km kênh mương tưới tiêu. Năm 2012, tổng chi cho dịch vụ thủy lợi nội đồng của HTX gần 539 triệu đồng. Trong đó, HTX chi hơn 240 triệu đồng thực hiện 12 công trình thủy lợi như bê tông lòng mương Vườn Bạn, Đồng Gát; xây dựng cống, tu sửa ngán rộc Chân Bầu; đúc bổ sung 50 phi lù các loại… còn lại gần 298 triệu đồng trả lương đội thủy nông và các phụ phí khác. HTX thu về gần 475 triệu đồng phí thủy lợi từ xã viên và nguồn kinh phí hỗ trợ của Nhà nước. Kết quả, HTX quyết toán bị lỗ 64 triệu đồng.
Để hạn chế một phần chi phí, nhiều HTX mở thêm dịch vụ vệ sinh môi trường nhằm tận dụng lao động vào việc vớt rác kênh mương, khơi thông dòng chảy. Ông Phan Văn Thuận cho biết: Kênh mương bị rác thải sinh hoạt từ khắp nơi theo dòng nước dồn về gây nghẽn dòng. Mỗi vụ sản xuất, HTX phải chi thêm khoảng 20 triệu đồng để thuê người thu gom rác từ kênh mương và xe chở rác đưa đi nơi khác. Tháng 6/2013, Ban quản trị HTX quyết định mở thêm dịch vụ vệ sinh môi trường với mong muốn tạo thêm nguồn thu từ phí thu gom rác thải sinh hoạt và bù lại một phần chi phí của dịch vụ thủy lợi nội đồng. Năm 2013, mặc dù 90% hộ xã viên sử dụng dịch vụ vệ sinh môi trường của HTX nhưng HTX vẫn lỗ khoảng 10 triệu đồng.
Theo ông Lê Luân, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, Nghị định 139/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi, đê điều, phòng chống lụt bão, có chỉ rõ các hình thức phạt và các mức phạt áp dụng cho từng lỗi vi phạm. Tuy nhiên, hiện các HTX lại không có thẩm quyền trong xử phạt nên không thể chủ động quản lý và bảo vệ các công trình thủy lợi. “Trước mắt, để tạo điều kiện cho các HTX làm tròn trách nhiệm trong việc quản lý và bảo vệ hệ thống thủy lợi, các cơ quan liên quan cần tạo điều kiện để HTX có kinh phí hoạt động, ít ra cũng đủ “lấy thu bù chi”.
MINH DUYÊN
