Hiện nay, việc hiểu biết pháp luật về sở hữu trí tuệ đối với bản quyền, quyền tác giả và quyền liên quan, đặc biệt là thực thi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) và các vấn đề liên quan của công dân và các tổ chức cũng gặp không ít khó khăn. Có nhiều nguyên nhân (chủ quan và khách quan) nhưng việc thiếu hiểu biết về Luật Sở hữu trí tuệ, thiếu thông tin, nhận thức không đầy đủ về quyền SHTT, bản quyền, quyền tác giả, quyền liên quan của nhiều người dẫn đến một số tổ chức, cá nhân vi phạm quyền SHTT.
Báo chí - một trong những lĩnh vực nhạy cảm trong việc SHTT quyền tác giả. Trong ảnh: Các độc giả đang thưởng lãm Hội Báo Xuân - Ảnh: T.QUỚI
Các sản phẩm hàng hóa, các giá trị sáng tạo về tinh thần rất cần sự bảo hộ của pháp luật về SHTT. Sản phẩm hàng hóa làm ra cần sự bảo hộ của pháp luật đăng ký SHTT quyền tác giả và quyền liên quan để tránh việc sản xuất hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Trong những năm qua, ngành chức năng đã có nhiều cố gắng hướng dẫn cho các tổ chức, cá nhân đăng ký SHTT song vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn và hội nhập với thế giới. Do vậy muốn có sự phát triển bền vững, định vị được thương hiệu và các sản phẩm trí tuệ cần nắm vững Luật SHTT, các văn bản hướng dẫn thực thi dưới luật tạo hành lang pháp lý giúp công dân, tổ chức hiểu và thực thi.
Dự án tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật về sở hữu trí tuệ do Sở KH-CN phối hợp với Trung tâm truyền hình Việt Nam tại Phú Yên (VTV Phú Yên) là một cách làm hiệu quả đưa kiến thức pháp luật về SHTT vào thực tiễn. Ngoài ra, còn nhiều kênh truyền thông khác và kể cả các cấp, các ngành đang rất nỗ lực để đưa Luật SHTT và các văn bản dưới luật, các chỉ thị, nghị quyết về SHTT đi vào cuộc sống.
Chương trình “Chấp cánh thương hiệu” và “SHTT và cuộc sống” phát sóng trên VTV Phú Yên đang được các cá nhân, doanh nghiệp hưởng ứng. Qua chương trình này, cộng đồng dân cư, các doanh nghiệp đã nâng dần nhận thức và ý thức được sản phẩm do mình sáng tạo cần phải được sự bảo hộ của pháp luật – Luật SHTT. Theo thống kê, hiện nay, Sở KH-CN Phú Yên đã tiến hành thẩm định, hỗ trợ 13 doanh nghiệp đăng ký thương hiệu, bản quyền như: Xe chất lượng cao Cúc Tư, bia Phú Minh, Công ty cổ phần Thuận Thảo, cà phê Hương Hương…; các nhãn hiệu hàng hóa tập thể: Bánh tráng Đông Bình, nhãn hiệu tập thể nước mắm Phú Yên, cá ngừ đại dương Phú Yên… Đến 31/12/2011 Cục SHTT đã cấp 592 giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, 1 bằng độc quyền giải pháp hữu ích, 25 bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp.
Thực tế trên địa bàn Phú Yên, trong những năm qua vẫn còn tình trạng người dân chưa được tiếp nhận nhiều thông tin về quyền tác giả, quyền liên quan và các văn bản pháp lý về quyền SHTT. Tình trạng vi phạm bản quyền còn diễn ra trên các lĩnh vực và mức độ khác nhau nhất là lĩnh vực âm nhạc, nhiếp ảnh, chương trình máy tính, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng… gây ảnh hưởng đến việc sáng tạo và môi trường đầu tư phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Nhiều sản phẩm, thương hiệu cần đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ (hàng hóa, kiểu dáng công nghiệp, tác phẩm báo chí, điện ảnh, nhiếp ảnh…) nhưng chưa được đăng ký quyền tác giả, SHTT (theo niên giám đăng ký quyền tác giả Việt Nam 2007, có 3.230 tác phẩm đăng ký với Cục Bản quyền và được Cục Bản quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan, loại hình logo, bao bì nhãn hiệu, ảnh nghệ thuật, trong đó Phú Yên có rất ít sản phẩm đăng ký SHTT).
Nguyên nhân của tình trạng trên là do nhận thức, hiểu biết và đặc biệt là việc chấp hành pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan của các tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng còn hạn chế, thiếu nghiêm túc; hệ thống thực thi các cấp chính quyền chưa đáp ứng yêu cầu bảo hộ đúng pháp luật, cán bộ ở lĩnh vực này còn yếu và thiếu chuyên môn nghiệp vụ. Hệ thống cơ chế chính sách ở địa phương chưa triển khai đồng bộ và hiệu quả, chưa ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể; các sở, ban ngành chưa phối hợp chặt chẽ trong việc quản lý sở hữu trí tuệ, quyền tác giả và quyền liên quan...
Tuy vậy, điều thuận lợi trong việc thực hiện SHTT về quyền tác giải và các quyền liên quan đã được ghi vào Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam 1992 và cụ thể hóa thành Luật SHTT (2005) các văn bản dưới luật về SHTT. Vấn đề là cơ quan chức năng có trách nhiệm cần tuyên truyền mạnh mẽ hơn nữa để đưa kiến thức về SHTT đến cộng đồng.
Để làm tốt hơn vấn đề này, UBND tỉnh và các cơ quan chức năng cần tổ chức tổng kiểm tra trên địa bàn về các hoạt động liên quan quyền tác giả, quyền liên quan trong các hoạt động kinh doanh và dịch vụ, xử lý nghiêm các vụ vi phạm bản quyền, nhãn hiệu hàng hóa, chống hàng nhái, hàng giả (phối hợp các ngành, địa phương), văn học nghệ thuật, báo chí, sở hữu công nghiệp và giống cây trồng. Tăng cường tuyên truyền phổ biến giáo dục về quyền tác giả, quyền liên quan trên báo chí (mở các chuyên trang, chuyên mục trên Báo Phú Yên, Đài PT-TH Phú Yên, Tạp chí Trí thức Phú Yên, Tạp chí Văn nghệ Phú Yên, VTV Phú Yên); tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về quyền tác giả, quyền liên quan. Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hội nhập, phát triển trong lĩnh vực SHTT. Các ngành công an, tòa án, kiểm sát và các cơ quan tố tụng khác phối hợp trong hoạt động điều tra, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật quyền tác giả, quyền liên quan, tăng cường năng lực quản lý thực thi pháp luật bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan theo từng lĩnh vực chuyên ngành..
NGUYỄN HỮU BÌNH
(Sở Thông tin - Truyền thông)
