“Những phát hiện khảo cổ học tại An Khê (tỉnh Gia Lai) thật sự đem lại niềm vui lớn cho giới khảo cổ học Việt Nam. Những phát hiện này có ý nghĩa bản lề trong việc nhận thức sự tồn tại của một thời đại đồ đá cũ ở Đông Nam Á.
Việc phát hiện khảo cổ học tại An Khê không chỉ có ý nghĩa trong một quốc gia nữa, mà đó là niềm tự hào của cả khu vực Đông Nam Á. Việc phát hiện một nhóm các di tích sơ kỳ đồ đá cũ có một tầng văn hóa ổn định là cơ sở để chúng tôi tin rằng gần 1 triệu năm về trước, loài người có mặt ở khu vực Đông Nam Á, trên lãnh thổ Việt Nam ngày nay”. Những lời xúc động của PGS-TS Nguyễn Giang Hải, Viện trưởng Viện Khảo cổ học, như nói thay cảm xúc của nhiều nhà khoa học tham dự buổi họp báo thông báo kết quả ban đầu về phát hiện di tích khảo cổ học sơ kỳ thời đại Đồ đá cũ ở Việt Nam, do Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam vừa tổ chức tại Hà Nội.
Từ tháng 6/2014, đoàn cán bộ của Viện Khảo cổ học cùng với Viện Khảo cổ học Dân tộc học Novosibirsk, Viện Hàn lâm Khoa học Cộng hòa Liên bang Nga đã khảo sát và phát hiện trên 20 di tích, trong đó có 5 di tích thời đại Đồ đá cũ ở TX An Khê. Tại di tích Gò Đá (phường An Bình, TX An Khê), các nhà khảo cổ học đã tìm thấy 58 hiện vật đá, gồm các công cụ mũi nhọn, công cụ chặt, nạo, hòn ghè... cùng với 21 mảnh hóa thạch (tectit) phân bố trong lớp văn hóa chứa công cụ đá, được cho là rơi từ vũ trụ xuống khi các tầng văn hóa đã và đang hình thành. Ở cụm di tích Rộc Tưng (xã Xuân An, TX An Khê) gồm Rộc Tưng 1 và Rộc Tưng 4 cũng tìm thấy tổng cộng 123 hiện vật đá các loại cùng 127 mảnh tectit. Trong thời gian khai quật, năm 2016, đoàn khảo sát một số di tích đã biết trước đây như Rộc Hường, Rộc Giáo, Rộc Lớn và Gò Đá, phát hiện 2 rìu tay (handaxe) - điển hình cho rìu tay sơ kỳ Đồ đá cũ thế giới. Theo đánh giá của các chuyên gia, niên đại của các di tích khảo cổ cách ngày nay trên dưới 1 triệu năm, còn các mảnh tectit có tuổi từ 77-80 vạn năm, tức là ít nhất cổ hơn hoặc tương đương với mẫu tectit chúng ta từng phát hiện tại Cheo Reo (Gia Lai) trước đó. Điều này khẳng định cách đây trên dưới 80 vạn năm đã có sự xuất hiện của cộng đồng cư dân Việt cổ. Các chuyên gia cho rằng tổ hợp công cụ và niên đại của di tích An Khê là tương đương với giai đoạn Người vượn đứng thẳng (Homo erectus) - là một trong những tổ tiên trực tiếp của người hiện đại trên thế giới.
PGS-TS Nguyễn Giang Hải khẳng định phát hiện này có ý nghĩa không chỉ trong phạm vi quốc gia mà còn là niềm tự hào của cả khu vực Đông Nam Á. Trong một thời gian dài tồn tại quan điểm phương Tây sớm xuất hiện rìu tay, thể hiện sự tiến bộ, năng động của con người, còn phương Đông luôn bảo lưu công cụ cuội ghè đẽo thô sơ, không có đóng góp gì cho nhân loại. Những phát hiện công cụ ghè hai mặt và rìu tay ở An Khê không chỉ bác bỏ quan điểm này mà còn bổ sung tư liệu vào bản đồ phân bố sự xuất hiện và tiến hóa của loài người trên thế giới.
PGS-TS Nguyễn Giang Hải cho biết thêm, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam sẽ kiến nghị Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Bộ VH-TT-DL xem xét kiến nghị Thủ tướng Chính phủ đặc cách công nhận nhóm di tích sơ kỳ đồ đá cũ ở An Khê là di tích quốc gia đặc biệt. “Các di tích ở An Khê cần phải được bảo vệ bằng mọi giá vì đây là di sản của loài người, chứ không chỉ đơn thuần là di sản của một quốc gia”, PGS-TS Nguyễn Giang Hải khẳng định.
N.LAN (tổng hợp)
