Từ ngày 21 đến 24/3/1975, các đơn vị bộ đội chủ lực tỉnh Phú Yên tổ chức phục kích đánh tiêu diệt lực lượng địch từ Tây Nguyên tháo chạy ra Thạnh Hội qua sông xuống Đường 5 về Tuy Hòa.

Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên Nguyễn Duy Luân và Tỉnh đội trưởng Ông Văn Bưu trong ngày vui giải phóng 1/4/1975 - Ảnh: TL

Ngày 25/3/1975, số quân địch sống sót chạy về TX Tuy Hòa. Một số có hành động cướp bóc, lùng sục vơ vét của dân gây căm phẫn cho mọi tầng lớp quần chúng.

Ngày 25/3/1975, Tỉnh ủy cử đồng chí Xuân Diệu; Cao Kỳ Trí, Phó bí thư Tỉnh ủy Phú Yên nhận hợp đồng giữa chủ lực và địa phương để tấn công địch tại thị xã. Đồng chí Xuân Diệu nhanh chóng trở về phổ biến khẩn cấp cho Ban thường vụ và phân công thực hiện. Theo kế hoạch mới, TX Tuy Hòa và Tuy Hòa 2 trở thành địa bàn trọng điểm phải chuẩn bị chu đáo cho các binh đoàn chủ lực tiến về, gồm các sư đoàn 320 thuộc đoàn 3. Đồng chí Bí thư Thị ủy Trịnh Tấn Lực phân công các đồng chí Ngô Minh Tài, Phạm Khía phối hợp với cơ quan quân sự thị xã, lãnh đạo các ban ngành đoàn thể thanh lọc địa bàn, tháo gỡ các phòng tuyến bố phòng từ Hòa Kiến xuống Bình Phú để sẵn sàng đón nhận đại quân. Huyện Tuy Hòa 2 triển khai lãnh đạo các xã Hòa Định Tây, Hòa Định Đông, Hòa Trị, Hòa Kiến, Hòa Quang, Hòa Thắng đồng loạt làm công tác chuẩn bị đón bộ đội chủ lực.

Triển khai xong công tác chuẩn bị, Thị ủy Tuy Hòa và huyện Tuy Hòa 2 đã gặp ban chỉ huy tiền phương để xây dựng phương án bố trí lực lượng đón đại quân và thống nhất kế hoạch tấn công vào TX Tuy Hòa. Phương án đã được hoạch định như sau: cụm pháo tầm xa của ta đặt tại Phú Sen (Hòa Định); cụm hỏa lực tầm ngắn sẽ đặt tại núi Mò O, núi này nằm ở ranh giới 3 xã Hòa Quang, Hòa Trị, Hòa Kiến; cụm hỏa lực hỗ trợ tác chiến gồm đại liên, ĐKZ 57 đặt tại thôn Phước Khánh (Hòa Trị).

Lực lượng bộ binh Sư đoàn 320 sẽ ém quân từ Bình Phú - Xuân Hòa xuống Tường Quang, Quy Hậu, Phước Khánh, địa bàn ém quân thuộc 3 xã Bình Phú, Hòa Kiến, Hòa Trị; lực lượng xe tăng sẽ theo đường liên tỉnh lộ 7 xuống đóng chốt ở địa bàn từ Hòa Thắng xuống giáp Hòa An. Tối 28/3/1975, lực lượng Sư đoàn 320 và lực lượng vũ trang của huyện Tuy Hòa 2 và thị xã đã triển khai xong theo đúng kế hoạch.

Sáng 29/3/1975, ban chỉ huy tiền phương cùng với cán bộ lực lượng quân - dân - chính Đảng TX Tuy Hòa tổ chức phiên họp cuối cùng tại suối Đá Bàn để truyền đạt và toàn bộ phường 1, phường 2. Đồng bào thị xã được sự hướng dẫn của các cơ sở nòng cốt sau những phút ngỡ ngàng đã ào ra đường phố, chào đón bộ đội giải phóng và tiếp tục truy kích quân địch. Các mũi tiến công của ta có xe tăng dẫn đầu từ từ tiến về phía biển. Cánh quân tiến theo đại lộ Trần Hưng Đạo khi đến cầu Vạn Kiếp thì gặp địch lập tức nổ súng. Địch không dám kháng cự, đua nhau tháo chạy. Cánh quân từ Ninh Tịnh với cánh quân từ trục đường Nguyễn Huệ thành 2 gọng kìm siết chặt Trung đoàn 47 ngụy. Quân ta tiếp tục đánh chiếm khu sở Mỹ, khu tỉnh đoàn bảo an, khu kho hậu cần quân nhu quân khí. Một mũi nhọn bộ đội trinh sát bí mật tiếp cận tòa hành chính tỉnh, dinh tỉnh trưởng và tiểu khu Phú Yên. Đúng lúc đó, máy bay lên thẳng của tên chuẩn tướng Cẩm đang chuẩn bị cất cánh thì bị phát đạn B40 của ta, cùng với tiếng hô xung phong của quân giải phóng làm cho tên này không kịp thay đổi quần áo, cắm đầu chạy ra hướng cửa Đà Nông. Nhận được tín hiệu của cánh quân chủ yếu, các cánh quân khác ào lên chiếm lĩnh toàn bộ cơ quan đầu não của ngụy quyền Phú Yên. Đúng 7 giờ 30 ngày 1/4/1975, TX Tuy Hòa được hoàn toàn giải phóng. Cờ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trên đỉnh Tháp Nhạn.

Hội Khoa học lịch sử Phú Yên