Tình trạng lấn chiếm các di tích danh thắng quốc gia đầm vịnh ở Vũng Rô, vịnh Xuân Đài, đầm Ô Loan để nuôi trồng thủy sản, xây nhà, lán trại trái phép luôn là vấn đề nhức nhối, chưa có giải pháp xử lý tối ưu, hài hòa quyền lợi hướng tới sự phát triển bền vững, phát huy giá trị nguồn tài nguyên. Trong cuộc giám sát mới đây của đoàn công tác HĐND tỉnh, vấn đề này một lần nữa được đặt ra và đòi hỏi có giải pháp mạnh mẽ.
Các di tích trong tình trạng kêu cứu
Điển hình nhất về tình trạng xâm lấn nuôi tôm phá vỡ quy hoạch, xây nhà và các công trình trên vùng di tích là ở Di tích danh thắng quốc gia đầm Ô Loan. Số liệu báo cáo của huyện Tuy An với đoàn giám sát HĐND tỉnh mới đây cho thấy, có đến 221 trường hợp lấn chiếm đất ven đầm để xây dựng nhà ở và công trình khác trái phép gần 28.487m2; 198 trường hợp lấn chiếm đất ven đầm để xây dựng lán trại nuôi tôm với hơn 8.974m2. Số hộ và số hồ nuôi tôm lấn chiếm tăng nhanh.
Trong số 752 hộ nuôi tôm gồm 1.039 hồ với diện tích hơn 414ha mặt nước, nhưng chỉ hơn 65ha có quyết định giao mặt nước cho các hộ nuôi, diện tích còn lại hơn 343ha do người dân tự đắp đìa nuôi tôm trái phép.
Đầm Ô Loan được công nhận là Di tích danh thắng quốc gia năm 1996, cũng từ thời điểm này, UBND tỉnh Phú Yên đã lập bản đồ vị trí khoanh vùng và quy định bảo vệ diện tích đầm Ô Loan. Tuy nhiên, từ đó đến nay, chính quyền địa phương buông lỏng công tác quản lý, không xử lý kiên quyết những trường hợp sai phạm nên tình trạng xâm hại đầm Ô Loan ngày càng nghiêm trọng, phá nát mặt đầm.
Báo cáo tình hình nuôi trồng thủy sản xâm lấn trái phép tại 3 đầm vịnh đều là di tích danh thắng là đầm Ô Loan, vịnh Xuân Đài, vịnh Vũng Rô của UBND tỉnh với đoàn giám sát HĐND cũng cho thấy chung tình trạng. Mặc dù UBND tỉnh, các ngành, địa phương đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm kiểm soát hiện tượng gia tăng số lượng lồng, bè nuôi, nuôi không theo quy hoạch nhưng đến nay, tổng số lồng, bè trên địa bàn tỉnh là 100.921 lồng, cao hơn gấp 2 lần so với quy hoạch.
Trong đó, TX Sông Cầu có 82.324 lồng/32.900 lồng, cao hơn 2,5 lần so với quy hoạch; có 29 hộ lấn chiếm luồng lạch ra vào khu neo đậu tránh trú bão để nuôi trồng thủy sản lồng, bè. Huyện Tuy An có 7.126 lồng/16.100 lồng, mặc dù số lồng, bè nuôi trồng thủy sản tại huyện Tuy An không vượt quá so với quy hoạch, nhưng riêng tại khu vực đầm Ô Loan bị xâm lấn nghiêm trọng để nuôi tôm và xây nhà, lán trại trái phép; có 15 bè/27 hộ đang nuôi trồng thủy sản bằng lồng, bè ngay tại vùng lõi của Di tích danh thắng quốc gia Gành Đá Đĩa. Huyện Đông Hòa có 11.471 lồng, bè trong khi quy hoạch tạm thời của UBND tỉnh vùng này chỉ được 3.382 lồng, tăng gấp 3,4 lần.
Trả lại mặt đầm, vịnh theo quy hoạch
Với các di tích danh thắng quốc gia đầm, vịnh, đây không chỉ là tài nguyên phát triển nuôi trồng thủy sản một cách tự phát như thời gian vừa qua, mà cần được khoanh vùng bảo vệ theo Luật Di sản. Việc tiến hành quy hoạch các vùng nuôi trồng thủy sản cũng như phát triển du lịch bền vững nhằm phát huy giá trị tài nguyên quý giá này, mang về nguồn lợi lớn, phát triển kinh tế - xã hội cũng như nâng cao đời sống người dân ở khu vực có di tích.
Trong chiến lược phát triển du lịch tỉnh Phú Yên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, đầm Ô Loan, vịnh Vũng Rô, vịnh Xuân Đài là ba di tích danh thắng trọng điểm trong các tuyến du lịch quan trọng, gắn với những sản phẩm du lịch đặc trưng của tỉnh. Đồng thời đây cũng là các khu vực ưu tiên kêu gọi thu hút các dự án đầu tư phát triển du lịch của tỉnh hiện nay và trong tương lai gần.
Giám đốc Sở VH-TT-DL Phú Yên Hồ Văn Tiến khẳng định: Đối với vịnh Xuân Đài, di tích danh thắng quốc gia, đồng thời được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch trở thành khu du lịch quốc gia (KDLQG), thì việc khoanh vùng bảo vệ theo Luật Di sản và quy hoạch tổng thể càng ý nghĩa. Theo đó, mục tiêu đến năm 2025, khu du lịch Vịnh Xuân Đài cơ bản đáp ứng các tiêu chí và trở thành KDLQG; đến năm 2030, trở thành trung tâm du lịch nghỉ dưỡng biển, vui chơi giải trí của tỉnh, của vùng duyên hải Nam Trung Bộ; là một điểm đến quan trọng trên tuyến du lịch quốc gia, có mối liên kết bổ trợ với các điểm đến khác trong vùng như Đà Nẵng, Quy Nhơn, Nha Trang... và Tây Nguyên. Đến năm 2030, khu du lịch Vịnh Xuân Đài cơ bản đáp ứng các tiêu chí và trở thành KDLQG.
Trước tình hình xâm lấn di tích danh thắng quốc gia ở đầm Ô Loan, vịnh Xuân Đài, vịnh Vũng Rô, lãnh đạo UBND tỉnh, các ngành, địa phương tiếp tục tổ chức kiểm tra thực tế, chỉ đạo các địa phương thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt. HĐND tỉnh tổ chức giám sát, đôn đốc cơ quan chức năng thực hiện hết trách nhiệm trong công tác quản lý nhà nước, đảm bảo trả lại quy hoạch cho các di tích danh thắng theo Luật Di sản và theo các quy hoạch, chiến lược phát triển của tỉnh.
Tại cuộc họp về công tác quản lý quy hoạch, xây dựng, đất đai khu vực đầm Ô Loan, cuối tháng 10 vừa qua, Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Đại Dương giao SởXây dựng chủ trì, phối hợp với Sở VH-TT-DL, Sở NN-PTNT, Sở TN-MT, UBND huyện Tuy An và các cơ quan liên quan khẩn trương hoàn thiện quy hoạch chung xây dựng khu vực quanh đầm Ô Loan, trình cấp thẩm quyền phê duyệt, làm cơ sở để tổ chức quản lý và thực hiện các bước tiếp theo. Trong đó cần phối hợp với địa phương để xác định các khu vực tái định cư cho người dân phải di dời do vi phạm lấn chiếm đất đai, xây dựng trái phép và bố trí, sắp xếp khu vực thắng cảnh Ô Loan.
Thời gian thực hiện hoàn thành trong tháng 11/2018. Phối hợp với UBND huyện Tuy An và Sở NN-PTNT khẩn trương kiểm tra thực địa để xác định thực trạng hiện nay, làm cơ sở để xử lý các trường hợp phát sinh vi phạm trong thời gian đến. Các sở, ngành liên quan, UBND huyện Tuy An thực hiện các nhiệm vụ theo chức năng, nhiệm vụ của mình, đồng thời phối hợp chặt chẽ để giải quyết các vấn đề có liên quan một cách triệt để, hài hòa, hợp lý, đúng quy định pháp luật.
Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Đại Dương nêu rõ, quan điểm chung của tỉnh là kiên quyết xử lý các trường hợp lấn chiếm đất đai, xây dựng trái phép và hồ nuôi tồn tại sai so với quy hoạch ở các khu vực di tích, danh thắng đầm, vịnh.
Việc xử lý dứt điểm tình trạng lấn chiếm các di tích danh thắng quốc gia như vịnh Xuân Đài, đầm Ô Loan, vịnh Vũng Rô không chỉ có ý nghĩa lớn trong bảo tồn và phát huy giá trị của một thắng cảnh cấp quốc gia, phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, mà còn tạo điều kiện để phát triển nhiều loài thủy đặc sản vốn chỉ sinh trưởng trong đầm nên rất có giá trị kinh tế. Trên cơ sở đó, tỉnh sẽ mở ra nhiều hướng khai thác, phát triển kinh tế cho địa phương cũng như người dân trong vùng.
TRẦN QUỚI
