Trong khi du lịch Phú Yên còn ít sản phẩm, việc xây dựng thôn văn hóa Xí Thoại (xã Xuân Lãnh, huyện Đồng Xuân) trở thành làng văn hóa du lịch cộng đồng sẽ góp phần thu hút du khách.
PHỤC DỰNG LỄ HỘI, BẢO TỒN VĂN HÓA
Người đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên nói chung và các huyện miền núi Phú Yên nói riêng có khá nhiều lễ hội độc đáo. Mỗi dân tộc có một số lễ hội riêng, nhưng cũng có những lễ hội khá phổ biến như: Lễ hội đâm trâu, lễ bỏ mả, lễ cúng mừng lúa mới, lễ cúng mừng sức khỏe… Trong đó, lễ hội đâm trâu (lễ hội xoay cột con trâu) là quy mô và phổ biến nhất.
Với biểu tượng “cây nêu thần” có ý tưởng mong muốn cuộc sống ấm no, hạnh phúc, lễ hội đâm trâu trở thành một nghi lễ độc đáo trong các ngày hội của buôn làng. Đó là những ngày hội thực sự mang những nét văn hóa truyền thống, thể hiện rõ yếu tố cộng đồng, tình yêu thiên nhiên, thần linh được gắn với nhau chặt chẽ, là sự kế tục truyền thống văn hóa xa xưa của người đồng bào dân tộc thiểu số phía đông dãy Trường Sơn.
Ông Lê Việt Hùng, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Đồng Xuân cho biết: Lễ hội đâm trâu là một trong những lễ hội truyền thống, thường được tổ chức rất quy mô của đồng bào Ba Na, Chăm ở đây. Ngoài nghi thức cúng lễ thần linh, trời phù hộ cho dân làng khỏe mạnh, xin tế trời một con trâu, mong trời phú cho buôn làng năm sau làm ăn được mùa, phần hội tập hợp tất cả lũ làng, trai gái cùng nhảy múa, uống rượu cần. Các thanh niên mặc lễ phục truyền thống, tay cầm khiên, giáo nhảy múa quanh con trâu theo nhịp cồng chiêng. Các thiếu nữ trong trang phục truyền thống kết nhau lại từng tốp cùng nhảy aráp. Tốp trai làng, gái làng này nghỉ, tốp khác thay. Cứ thế cho đến gần hết đêm. Đây cũng là dịp các đôi trai gái để ý, tìm hiểu nhau xây dựng hạnh phúc lứa đôi.
Lễ hội của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Phú Yên nói chung, các dân tộc huyện miền núi Đồng Xuân nói riêng cho đến nay hầu hết vẫn giữ được những nét truyền thống đặc sắc. Điều này sẽ tạo nên một sức hút lớn đối với du khách. Những chuyến du lịch trải nghiệm, tìm hiểu, khám phá văn hóa bản địa, đặc biệt là cuộc sống của đồng bào các dân tộc thiểu số với nhiều lễ hội, nhiều phong tục, tập quán thú vị, độc đáo luôn có sự hấp dẫn, lôi cuốn không chỉ với khách du lịch trong nước mà cả những du khách nước ngoài, những người quan tâm đến văn hóa truyền thống, văn hóa dân gian.
Trong những năm gần đây, thông qua các chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, Bộ VH-TT-DL đã hỗ trợ phục hồi và phát huy giá trị của hơn 50 lễ hội dân tộc thiểu số trên địa bàn các tỉnh miền núi, các tỉnh đặc biệt khó khăn như: Lễ hội xoay cột con trâu của đồng bào dân tộc thiểu số vùng miền núi (Phú Yên), Lễ hội trò trám của đồng bào dân tộc Tày (Phú Thọ), Lễ hội đua bò của dân tộc Khmer (An Giang)... Nhiều lễ hội tiêu biểu đặc sắc có nguy cơ mai một và lai căng đã được phục dựng, bảo tồn, đảm bảo tính nguyên gốc, đồng thời loại bỏ một số hủ tục lạc hậu.
Ở tầm địa phương, UBND huyện Đồng Xuân cũng đã xây dựng và ban hành đề án Phát triển văn hóa, du lịch thôn Xí Thoại và Hà Rai (xã Xuân Lãnh). Trên cơ sở đề án này, đến nay, huyện Đồng Xuân đã xây dựng cơ bản thành công hai thôn văn hóa trên trở thành nơi có thể đón khách du lịch thông qua các hoạt động biểu diễn nghệ thuật văn hóa đặc sắc và trải nghiệm cuộc sống của bà con.
NGƯỜI ĐỒNG BÀO THÍCH LÀM DU LỊCH
Ông Lê Việt Hùng cho biết, đề án nói trên triển khai từ đầu năm 2014. Đến nay, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện đã phối hợp với các phòng, ban, đoàn thể, địa phương đã làm được nhiều phần việc cơ bản, gồm: Điều tra, khảo sát, tuyên truyền, vận động người dân ở đây tham gia bảo tồn văn hóa, vệ sinh môi trường, tham gia làm du lịch cộng đồng. Kiện toàn lại đội cồng chiêng, vận động các em thanh thiếu niên tham gia. Khôi phục nghề dệt thổ cẩm và làm rượu ché truyền thống. Phục dựng hai lễ hội truyền thống là lễ hội xoay cột con trâu và lễ cúng mừng sức khỏe. Nâng cấp sửa chữa nhà văn hóa thôn, xây dựng cổng tường rào, mở rộng khuôn viên, có thể tổ chức các hoạt động lễ hội… Riêng thôn Xí Thoại, trong năm 2014 đã được đầu tư hơn 400 triệu đồng cho các hoạt động trên.
Điều đáng mừng là việc triển khai đề án phát triển thôn Xí Thoại trở thành thôn văn hóa, du lịch đã nhận được sự đồng tình cao của những già làng có uy tín cũng như dân làng. Những công việc tưởng chừng như rất khó khăn, bởi nó ăn sâu vào nếp sống của người đồng bào như vệ sinh môi trường đã được bà con cải thiện rất nhiều, sau khi được tuyên truyền vận động. Các mí lục tục kéo bộ khung, đồ nghề dệt thổ cẩm lâu nay cất kỹ ra lau chùi, xuống chợ mua sợi về dệt vải và truyền dạy cho con cháu. Những nghệ nhân trong làng thì chăm chỉ mang cồng chiêng ra chỉnh, lấy dây, bịt lại trống đôi, cùng luyện tập. Thanh niên nam, nữ say sưa cùng nhau ôn lại các bài hát, bài nhảy aráp sau những buổi làm rẫy... Già làng La Chí Thái và La Văn Lung phấn khởi cho biết: “Bà con ai cũng nhiệt tình tham gia, từ bỏ những thói quen xấu, quyết tâm xây dựng buôn làng thành thôn văn hóa, du lịch. Bà con trong thôn đang rất háo hức để đón khách du lịch đến đây chia sẻ niềm vui của làng”.
Chủ tịch UBND huyện Đồng Xuân, Võ Cao Phi, cho hay: Bây giờ các anh, chị về thôn Xí Thoại, Hà Rai nói riêng và các thôn buôn khác của huyện sẽ thấy một bộ mặt hoàn toàn mới. Đợt vừa rồi, được cấp trên tin tưởng, huyện đã chọn thôn văn hóa Xí Thoại để đón đoàn cán bộ dự nguồn của Trung ương về khảo sát thực tế, cùng ăn, cùng làm và ngủ lại trong nhà dân. Kết thúc đợt công tác, bà con và cán bộ đã có đêm chia tay đầy tình cảm, xúc động tràn ngập trong không gian văn hóa của người đồng bào Ba Na, Chăm nơi đây.
Với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước, cùng sự tự nguyện của đồng bào dân tộc trong việc bảo tồn, phát huy lễ hội truyền thống và các di sản văn hóa đặc trưng, độc đáo của mình, không lâu nữa thôn Xí Thoại, Hà Rai và nhiều thôn khác ở huyện miền núi Đồng Xuân sẽ trở thành điểm đến thu hút du khách khắp nơi.
TRẦN QUỚI
