Tờ “di chúc” lập cách đây hơn 11 năm, người trực tiếp viết tờ “di chúc” khẳng định không hề có viết cụm từ “giấy di chúc”. Thế nhưng trên tờ “di chúc” đó lại có cụm từ này. Điều lạ lùng hơn là trong tờ “di chúc” bị sửa chữa một số nội dung mà chữ viết và màu mực hoàn toàn khác xa so với chữ viết ban đầu. Cũng chính sự khác thường này, TAND TP Tuy Hòa hủy “di chúc”. Thế nhưng khi phúc thẩm TAND tỉnh Phú Yên lại công nhận “di chúc”. Tòa án hai cấp có hai cách đánh giá chứng cứ quan trọng này hoàn toàn trái ngược nhau. Vì sao?
TỜ “DI CHÚC” BỊ SỬA?
Bản “di chúc” với những chỗ xóa bỏ, sửa chữa.
Theo trình bày của bà Lê Thị Kim Trang (hiện ở TP Tuy Hòa), nguyên trước đây cha mẹ của bà là ông Lê Văn Phụng và bà Trần Thị Đố sinh ra bốn người con, đó là các bà Lê Thị Kim Trang, Lê Thị Ngọc, Lê Thị Kim Ngà và ông Lê Văn Hoàng. Cha mẹ của bà Trang đã tạo lập được hai ngôi nhà cấp bốn trên thửa đất 1000m2 tọa lạc ở khóm 1, phường Phú Lâm (TP Tuy Hòa), trong đó có ngôi nhà 469 ở tổ 5 thị trấn Phú Lâm, huyện Tuy Hòa (nay là khóm 1, phường Phú Lâm). Năm 1984, cha bà Trang qua đời, hoàn cảnh gia đình khó khăn nên mẹ bà đã bán 144m2 đất cho ông Nguyễn Văn A. Đến năm 1985, mẹ bà Trang bàn bạc với các con thống nhất cho vợ chồng bà Lê Thị Kim Ngà một lô đất diện tích 135m2 và lối đi 36m2 liền kề với ông A. Vợ chồng ông Hoàng xây dựng một ngôi nhà riêng nằm sau ngôi nhà chính của cha mẹ bà Trang xây trước đó. Hai ngôi nhà cấp bốn của cha mẹ bà để lại làm nơi thờ cúng. Tuy nhiên, ông Hoàng lại khẳng định, cha mẹ ông hồi còn sống có tạo lập được một căn nhà cấp bốn trên mảnh đất 1000m2. Năm 1984, cha của họ qua đời, các chị em đã có chồng và ở riêng nên mẹ và ông Hoàng cùng quản lý khối tài sản đó. Đến năm 1985, gia đình họp lại và quyết định chia khối tài sản trên cho ông Hoàng và bà Ngà sử dụng.
Theo ông Hoàng, việc chia khối tài sản này có sự đồng thuận của các chị em trong gia đình. Chứng cứ mà ông Hoàng đưa ra là giấy “di chúc” lập ngày 13/1/1995 có chữ ký của các bà Trang, Ngọc, Ngà và xác nhận của chính quyền địa phương. Trong khi đó, bà Trang khẳng định từ trước đến nay bà không hề ký đồng ý lập di chúc cho ông Hoàng thừa kế lại ngôi nhà đó mà chỉ ký đơn xin xác nhận quyền sở hữu nhà ở để ông Hoàng vay tiền. Vì vậy, bà Trang cùng bà Ngọc, bà Ngà khởi kiện ông Lê Văn Hoàng ra TAND TP Tuy Hòa yêu cầu chia thừa kế theo quy định pháp luật.
Trong quá trình giải quyết vụ kiện, bà Trang phát hiện tờ “di chúc” có nhiều khuất tất. Theo bà, thứ nhất là trên tờ “Giấy di chúc” bị sửa chữa một số nội dung quan trọng như: “Nay tôi cam đoan xin xác nhận quyền sở hữu… ngôi nhà số 469 tổ 5, thị trấn Phú Lâm, huyện Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên…” bị sửa lại bằng màu mực khác, chữ viết khác chồng lên thành “Làm di chúc”; “Lý do xác nhận sở hữu chủ” thì gạch bỏ, ghi chồng lên thành “Làm di chúc”. Thứ hai, điều rất lạ là trong phần căn cứ pháp luật để lập di chúc lại không căn cứ vào Pháp lệnh thừa kế mà căn cứ vào Pháp lệnh nhà đất (!?). Thứ ba, người trực tiếp chấp bút viết di chúc lúc đó cho bà Trần Thị Đố là bà Lê Thị Hải Loan (con gái của bà Ngọc) lại khẳng định không hề viết “giấy di chúc” mà chỉ viết “Đơn xin xác nhận quyền sở hữu nhà ở”. Thứ tư, trong hồ sơ vụ kiện, ông Đặng Hữu Ký, hiện là Bí thư Đảng ủy phường Phú Lâm, đã xác nhận là tại thời điểm ông ký xác nhận (khi đó ông là Chủ tịch UBND thị trấn Phú Lâm – PV) thì không hề có việc xóa bỏ, sữa chữa lại trên tờ giấy đó.
TÒA SƠ THẨM VÀPHÚC THẨM NHẬN ĐỊNH, ĐÁNH GIÁ CHỨNG CỨ KHÁC NHAU
Vụ tranh chấp ngôi nhà 469 ở khóm 1, phường Phú Lâm, được TAND TP Tuy Hòa thụ lý giải quyết sơ thẩm. Tòa sơ thẩm nhận định, vợ chồng ông Phụng trước khi chết đã tạo lập hai ngôi nhà cấp bốn tọa lạc ở khóm 1, phường Phú Lâm, TP Tuy Hòa. Năm 1985, bà Đố đã chuyển nhượng một phần đất cho ông Nguyên Văn A và chia một phần đất cho ông Hoàng và bà Ngà. Phần đất còn lại với diện tích 202,615 m2 gắn liền với hai ngôi nhà cấp bốn do bà Đố quản lý, sử dụng cho đến khi qua đời (bà Đố qua đời năm 2002-PV). Vì vậy, đây là di sản của vợ chồng ông Phụng, bà Đố. Giấy di chúc lập ngày 13/1/1995 có nội dung giao quyền sở hữu nhà, đất cho vợ chồng ông Hoàng, nhưng nội dung trong giấy này đã bị sửa chữa thành di chúc. Những người làm chứng là bà Loan, ông Ký khẳng định khi viết và ký nội dung văn bản lập ngày 13/1/1995 không có sửa chữa. Những người làm chứng khác như ông Trần Thành, Trần Phụng, Dương Thái không biết việc sửa chữa. Bà Ngọc thì cho rằng, việc lập giấy xác nhận quyền sở hữu ngày 13/1/1995 chỉ để làm thủ tục thế chấp cho ông Hoàng vay tiền ở ngân hàng. Đủ căn cứ xác định di chúc lập ngày 13/1/1995 do vợ chồng ông Hoàng cung cấp là không hợp pháp. Do đó, khối di sản trên chưa chia nên các bà Trang, Ngọc, Ngà và ông Hoàng là hàng thừa kế thứ nhất, mỗi người hưởng một phần tư kỷ phần. Tòa sơ thẩm đã hủy di chúc lập ngày 13/1/1995.
Sau đó, ông Hoàng kháng cáo bản án trên lên TAND tỉnh Phú Yên, yêu cầu xử phúc thẩm theo hướng bác yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. Tòa phúc thẩm nhận định, giấy di chúc để lại đất đai và nhà ở cho con lập ngày 13/1/1995 là đủ cơ sở pháp lý theo quy định của pháp luật. Việc tòa sơ thẩm nhận định giấy di chúc lập ngày 13/1/1995 có nội dung giao quyền sở hữu nhà, đất cho ông Hoàng nhưng bị sửa chữa nội dung nên không công nhận di chúc là có phần khinh suất. Vì ngay tiêu đề đã viết giấy di chúc, còn nội dung có sửa chữa nhưng không làm thay đổi và ảnh hưởng đến nội dung của bản di chúc. Riêng nhân chứng Lê Thị Hải Loan khẳng định, chỉ viết giấy tờ về đất đai, không viết giấy di chúc, nhưng kết quả giám định ngày 2/11/2006 của Tổ chức giám định tư pháp kỹ thuật hình sự Phú Yên kết luận: Toàn bộ chữ viết mực màu tím trên “Giấy di chúc để lại đất đai và nhà ở cho con” đề ngày 13/1/1995 với chữ viết trên “Bản tự khai” đứng tên Lê Thị Hải Loan là do chữ cùng một người viết ra. Theo tòa phúc thẩm, kháng cáo của ông Hoàng được chấp nhận, sửa án sơ thẩm, công nhận di chúc của bà Trần Thị Đố lập ngày 13/1/1995 là hợp pháp đối với phần di sản của bà, còn phần di sản của ông Phụng được chia theo pháp luật. Các bà Trang, Ngọc, Ngà đã đồng ý ký tên vào “Giấy di chúc” là thừa nhận chuyển giao phần thừa kế theo pháp luật.
TỔ PHÓNG VIÊN NỘI CHÍNH
