Hoạt động đăng ký thế chấp bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất đang dần đi vào nền nếp tại các Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất. TS Nguyễn Thúy Hiền, Cục trưởng Cục Đăng ký Quốc gia giao dịch bảo đảm - Bộ Tư pháp, đã cho biết về vấn đề này.

* Kể từ khi thực hiện Luật Đất đai năm 2003, việc đăng ký thế chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất có những chuyển biến gì đáng kể, thưa bà?

Người dân được quyền thực hiện đăng ký giao dịch đảm bảo bằng quyền sử dụng đất - Ảnh: Ly Kha

Trên cơ sở các quy định tại Luật Đất đai năm 2003 và Nghị định 181/CP hướng dẫn thực hiện Luật Đất đai, điều đáng ghi nhận nhất là hiện nay trình tự, thủ tục đăng ký thế chấp đã khắc phục được một số điểm hạn chế trước đây. Thí dụ như hồ sơ đăng ký đơn giản, rõ ràng hơn; thời gian đăng ký theo luật định được rút ngắn lại (từ 7 ngày xuống 5 ngày), các cơ quan đăng ký được kiện toàn thông qua việc xây dựng hệ thống Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất, hoạt động đăng ký được triển khai bài bản, đúng luật hơn... Đây là kết quả của việc hoàn thiện các quy định pháp luật về đất đai, và cũng thể hiện nỗ lực của một quá trình lâu dài vừa triển khai vừa đúc rút kinh nghiệm trong lĩnh vực này.

* Như vậy là về cơ bản, pháp luật đã tạo ra sự thông thoáng cho các doanh nghiệp, người dân trong quá trình thực hiện đăng ký giao dịch bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, tuy nhiên được biết thực tế triển khai vẫn có những vướng mắc. Xin bà cho biết cụ thể hơn về vấn đề này?

Thứ nhất là khó khăn, vướng mắc xuất phát từ những quy định của Luật Đất đai, Nghị định số 181/CP về trình tự, thủ tục đăng ký. Thí dụ như quy định về thời hạn để yêu cầu đăng ký là 05 ngày, kể từ thời điểm ký kết hợp đồng tín đụng là không phù hợp với thực tiễn các giao dịch tài chính, ngân hàng, dẫn đến vướng mắc trong quá trình thực hiện; hoặc như quy định việc thế chấp phải được ghi vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong khi hồ sơ địa chính đã thể hiện nội dung này. Hay việc công chứng, chứng thực hợp đồng thế chấp bết động sản còn bị kéo dài, khó khăn do chưa có văn bản hướng dẫn kịp thời cũng là một trong những nguyên nhân không nhỏ dẫn đến ách tắc trong hoạt động đăng ký thế chấp bất động sản thời gian qua.

Thứ hai là những khó khăn, vướng mắc xuất phát từ quá trình tổ chức, triển  khai hoạt động đăng ký tại các Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thí dụ như không bảo đảm thời hạn đăng ký là 5 ngày làm việc theo luật định, tự tiện đặt ra những yêu cầu về hồ sơ đăng ký, từ chối thực hiện đăng ký mà không có lý do chính đáng theo quy định của pháp luật... Nguyên nhân khách quan của tình trạng nêu trên là việc hệ thống Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất đang trong giai đoạn thành lập mới nên chưa bảo đảm đầy đủ các điều kiện về cơ sở, vật chất, cán bộ. Nhưng chủ yếu vẫn là những nguyên nhân mang tính chủ quan như nhận thức, trình độ chuyên môn, thái độ phục vụ... của một bộ phận cán bộ làm công tác đăng ký còn yếu kém.

Thứ ba là những khó khăn, vướng mắc xuất phát từ những quy định mang tính nội dung của hệ thống pháp luật về bất động sản ở nước ta. Về nguyên tắc, hoạt động đăng ký giao dịch bảo đảm bằng bất động sản chỉ là hoạt động phát sinh từ hoạt động đăng ký quyền sở hữu bất động sản. Do đó, khi hoạt động đăng ký bất động sản ở nước ta vẫn còn tình trạng manh mún, phân tán, không thống nhất về nguyên tắc, thủ tục cũng như cơ quan đăng ký, thì những khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai đăng ký có thế chấp bất động sản khó có thể khắc phục triệt để.

* Với chức năng giúp Chính phủ thực hiện việc quản lý thống nhất về đăng ký giao dịch bảo đảm, bao gồm cả đăng ký thế chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, hiện nay Bộ Tư pháp đã có những giải pháp gì để khắc phục?

-  Thời gian vừa qua, Bộ Tư pháp và Bộ Tài nguyên - Môi trường đã triển khai nhiều hoạt động nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai công tác đăng ký thế chấp bất động sản, nổi bật là việc chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ cho hệ thống các Văn phòng đăng ký quyền sử đụng đất cũng như giải đáp những vướng mắc cho doanh nghiệp, người dân. Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp cũng đã chủ trì hoặc phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, một số hiệp hội, tổ chức khác tập huấn về pháp luật và nghiệp vụ đăng ký thế chấp bất động sản cho những đối tượng có liên quan, bao gồm các cơ quan quản lý, thực hiện đăng ký trong lĩnh vực  này, các ngân hàng, tổ chức tín dụng khác và doanh nghiệp.

Trong thời gian tới, Bộ Tư pháp sẽ phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa đổi, bổ sung một số quy định tại Thông tư liên tịch số 05 để phù hợp với các thay đổi về các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong BLDS 2005. Liên quan đến những khó khăn, vướng mắc xuất phát từ quá trình tổ chức, triển khai hoạt động đăng ký tại các Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất, chúng tôi cho rằng Bộ Tài nguyên và Môi trường cần chỉ đạo sát sao và phối hợp với UBND cấp có thẩm quyền xử lý nghiêm khắc những trường hợp vi phạm, cản trở việc doanh nghiệp, người dân thực hiện việc đăng ký.

Tuy nhiên, quan trọng hơn cả và có ý nghĩa lâu dài, đó là việc chúng ta phải  hoàn thiện một cách đồng bộ, tổng thể hệ thống pháp luật về bất động sản, trong đó có việc xây dựng Luật Đăng ký bất động sản theo hướng xây dựng hệ thống đăng ký tập trung, thống nhất, đáp ứng yêu cầu quản lý nhưng đơn giản về thủ tục, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân trong chứng nhận quyền và giao dịch bất động sản như Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo tại Chỉ thị số 05/2006/CT-TTg ngày 22-2-2006.

* Xin cảm ơn bà! 

Theo PLVN