16 năm hình thành và phát triển, đến nay hệ thống trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đã trải rộng trên toàn quốc. Hiện 63 tỉnh, thành trong cả nước có Trung tâm trợ giúp pháp lý (TGPL) Nhà nước ở cấp tỉnh, chi nhánh của trung tâm ở cấp huyện và câu lạc bộ TGPL ở cấp xã.
Trong những năm qua, các Trung tâm TGPL đã thực hiện được hàng triệu vụ việc cho hàng triệu đối tượng thuộc các diện như người nghèo, người có công với cách mạng, người già cô đơn, trẻ em không nơi nương tựa, người dân tộc thiểu số... Nhu cầu TGPL của người dân ngày càng tăng, nhất là sau khi Luật TGPL và các văn bản hướng dẫn thi hành được ban hành. Hàng năm, số vụ việc TGPL được các trung tâm thực hiện tăng lên đáng kể. Đạt được kết quả này, bên cạnh những nỗ lực của các tổ chức TGPL trong cả nước thì hoạt động truyền thông trong TGPL cũng có vai trò hết sức quan trọng.
Kết quả hoạt động truyền thông không chỉ góp phần thay đổi nhận thức của các cơ quan, ban ngành của địa phương về công tác TGPL mà còn giúp người dân biết và hiểu về hoạt động trợ giúp pháp lý cũng như góp phần nâng cao dân trí pháp lý cho người dân sống trên địa bàn. Cũng nhờ hoạt động truyền thông về TGPL, nhận thức của các cơ quan Nhà nước, chính quyền các cấp về chức năng, phạm vi, lĩnh vực hoạt động và sự cần thiết của TGPL đã được nâng cao đáng kể, quan hệ phối hợp giữa Trung tâm TGPL với cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án đã được tăng cường. Các cơ quan tiến hành tố tụng đã giới thiệu người thuộc diện TGPL đến Trung tâm TGPL thường xuyên hơn và số vụ việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng đã tăng lên đáng kể. Bảng thông tin về TGPL đã được đặt tại trụ sở tiếp dân của các cơ quan tiến hành tố tụng, qua đó bị can, bị cáo, người thân thích của bị can, bị cáo và những người khác đã biết về quyền được TGPL và có thông tin để liên hệ với Trung tâm TGPL đề nghị giúp đỡ. Các cơ quan nhà nước và nhiều tổ chức đã tích cực cử cán bộ làm cộng tác viên của trung tâm. Ở một số địa phương, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ… đã phối hợp chặt chẽ với trung tâm để tổ chức các đợt TGPL lưu động cho thành viên tại cơ sở.
Bên cạnh đó, truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, bằng loa phóng thanh ở thôn, bản, làng, xã… nhiều Trung tâm TGPL đã có những sáng kiến mở các chuyên trang, chuyên mục trên các phương tiện thông tin ở địa phương: “Pháp luật và đời sống”, “Luật sư của bạn”, “Trả lời thư bạn nghe đài”, chuyên mục “TGPL”, “Hộp thư truyền hình”, cũng như các phóng sự, phim tài liệu về hoạt động TGPL, tin tức về các đợt TGPL lưu động... đã mang đến cho người dân nhiều sự lựa chọn khác nhau về cách thức tiếp cận dịch vụ TGPL và tiếp cận pháp luật.
Để đẩy mạnh hoạt động truyền thông pháp luật nói chung và truyền thông về TGPL nói riêng trong thời gian tới để mọi người dân, cơ quan, tổ chức đều biết đến hoạt động trợ giúp pháp lý và quyền được hưởng các dịch vụ pháp lý miễn phí, cần phải thực hiện các giải pháp sau: Bộ Tư pháp, Bộ Thông tin - Truyền thông, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam cần ban hành một văn bản liên tịch quy định cơ chế phối hợp về truyền thông trong lĩnh vực TGPL để hoạt động này được thường xuyên, liên tục và hiệu quả hơn. Cải tiến nội dung, ngôn ngữ biểu cảm, hình thức,... của các loại tờ gấp, cẩm nang, tài liệu pháp luật nhằm đáp ứng hơn nữa nhu cầu của người dân. Tiếp tục đẩy mạnh và phát huy những hình thức truyền thông có hiệu quả với mục đích hướng về nhân dân và các cơ quan, ban, ngành nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Tiếp tục đa dạng hóa các hình thức truyền thông, nội dung truyền thông về trợ giúp pháp lý phù hợp với điều kiện của từng địa phương, vùng miền cũng như trình độ dân trí để thu hút được sự quan tâm, chú ý của mọi người dân.
HOÀI AN
(Cục Trợ giúp pháp lý)
