Quê tôi ở bên bờ kênh chính nam (hệ thống thủy nông Đồng Cam). Thuở nhỏ, vào những ngày hè, bọn trẻ chúng tôi thường thả mình xuống dòng kênh này tắm mát. Cảm giác chạy nhảy, đi trên những chiếc cầu làm bằng thân cây dừa ra đến giữa dòng rồi nhảy ùm xuống kênh thật thú vị làm sao.
Rác ở kênh chính Nam
Hồi ấy, hai bên dòng kênh chỉ là bờ đất, lòng kênh cũng chưa được lát bê tông như bây giờ; nhưng nước trong kênh thì trong vắt, chỉ những ngày đầu mở nước hàng năm hoặc vào mùa lũ mới ngầu đục. Tôi còn nhớ, suốt một tuyến kênh dài hàng chục cây số nhưng dường như chỉ có một cán bộ thủy nông trông coi, chăm sóc. Hàng ngày, người này đi dọc bờ kênh với cây rựa quéo và cây sào có gắn móc sắt cầm tay để phát dọn cây dại, móc rác dưới kênh lên để thông dòng chảy. Người nào chăn thả trâu bò trên bờ kênh cũng được cán bộ thủy nông nhắc nhở kịp thời và có thể phạt nặng. Hồi ấy, cá tôm ở con kênh này cũng nhiều vô kể, nhất là cá trê, cá lóc, cá trắng… Cá nhiều đến nỗi có thể mò bắt bằng tay, không cần phải dùng cần câu. Không ít lần, người ta còn bắt được chình, cá vượt.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, năm nào con kênh này cũng được tu bổ, nạo vét. Về sau, từng bước ta luy lòng kênh còn được bê tông hóa. Những điều này tưởng chừng sẽ làm cho con kênh trong xanh hơn, nhưng thực tế thì ngược lại. Dòng nước trong xanh dần trở nên đục ngầu, cá tôm không còn, trâu bò cũng không dám uống chứ đừng nói gì đến việc “tắm mát giữa trưa hè”. Nước trong trở thành nước đục, một phần do nước từ đầu nguồn sông Ba nhưng nguyên nhân chính là do con người làm hại dòng kênh.
Mỗi lần về thăm quê, đi theo bờ kênh (nay là quốc lộ 29) từ điểm tiếp giáp với quốc lộ 1 lên ga Gò Mầm (xã Hòa Bình 2, Tây Hòa) nhìn xuống dòng kênh, lúc nào tôi cũng thấy rác mà lòng ái ngại. Hầu như người dân nông thôn không được tuyên truyền, giáo dục về ý thức bảo vệ môi trường, mọi thứ rác rưởi họ đều vứt hết xuống lòng kênh, ngay cả chuột chết, xác gia súc, gia cầm... Không ít lần tôi tận mắt chứng kiến cảnh người ta khiêng cả bao rác to đùng, vô tư ném xuống lòng kênh. Chính những hành động thiếu ý thức này đã làm cho dòng kênh lúc nào cũng có rác, sậm màu, làm tắc nghẽn tại các cống thoát và gây ô nhiễm môi trường.
Rất mong các cấp chính quyền, ban, ngành, đoàn thể, nhất là cấp cơ sở và ngành chức năng chung tay có biện pháp xử lý để trả lại dòng nước trong xanh cho những con kênh; môi trường trong lành cho chính người dân.
LÊ ĐÌNH VĂN (xã Hòa Tân Tây, Tây Hòa)
