Cây da sộp trên đất rẫy của bà Trương Thị Ký (thôn Phú Thịnh, xã An Thạch, huyện Tuy An) trên dưới 100 tuổi. Ngay những người cao niên nhất làng cũng bảo “khi lớn lên đã thấy có cây da”. Khi cây cảnh, cổ thụ có giá, lãnh đạo thôn bàn nhau bán cây da. Do có sự tranh chấp nên dù đã hai lần cán bộ thôn gạ bán nhưng cây da vẫn còn nguyên vị trí.
Ông Trần Chín xác nhận cây da sộp trước đây trên đất rẫy nhà bà Trương Thị Ký - Ảnh: T.THẢO
“HÀNH TRÌNH” BÁN CÂY DA CỦA ÔNG TRƯỞNG THÔN
Giữa năm 2009, có người thấy cây da cổ thụ “có dáng” nên gạ hỏi mua. Ông Lường Văn Hương, trưởng thôn Phú Thịnh bảo đây là cây da của làng vì “mọc trên đất Nhà nước quản lý” nên ra giá một triệu đồng. Khi người mua mang dụng cụ đến để bứng cây thì dân trong thôn và gia đình bà Trương Thị Ký phát hiện, ngăn cản. Lý do của bà Ký là cây da mọc trên đất của gia đình bà. Khi vào hợp tác xã, bà chỉ hiến đất chứ không hiến cây da. Nhà nước thay mặt nhân dân quản lý đất đai, còn cây da vẫn là của bà, nếu muốn chặt bỏ, khai thác phải bồi thường thỏa đáng. Vì có sự ngăn cản, tranh chấp nên người mua hoãn việc đào bứng cây da.
Bán không được cho người này thì bán cho người khác. Sau khi bàn bạc với một số cán bộ chủ chốt trong thôn, ông Lường Văn Hương quyết định bán cây da cho ông Phạm Minh Trị, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận xã An Thạch. Lần này quy trình mua bán, giấy tờ thủ tục được làm khá kỹ: thôn có tờ trình xin bán cây, chủ tịch xã ký đồng ý chuyển các phòng chức năng huyện Tuy An cho phép khai thác cây da. Bức xúc vì việc cây da trên đất rẫy trước đây của gia đình, nhưng làng, xã tự ý bán hết lần này đến lần khác mà không đoái hoài gì đến mình nên ngày 7/12/2009, bà Trương Thị Ký gởi đơn lên UBND xã An Thạch đề nghị giải quyết, đồng thời xin xác nhận sở hữu cây da để bán lấy tiền chữa bệnh, dưỡng già. Mãi đến ngày 2/2/2010, UBND xã An Thạch mới tổ chức cuộc họp giải quyết, kết luận: Bà Ký và gia đình tạm thời chưa được xâm phạm đến cây da. Ban nhân dân thôn Phú Thịnh đã lỡ bán cây rồi thì UBND xã sẽ giải quyết sau (!?).
Không đồng tình với kết luận của UBND xã, ngày 30/3/2010, bà Ký tiếp tục làm đơn gửi UBND xã An Thạch xin xác minh nguồn gốc và khai thác cây da. Chờ lâu nhưng UBND xã An Thạch không giải quyết, nên bà Ký tiếp tục viết đơn lần thứ ba (20/10/2010), thứ tư (28/10/2010).
Ông Nguyễn Cao Để, người đầu tiên được ông Trưởng thôn Phú Thịnh Lường Văn Hương ra giá bán cây da sộp bức xúc: Vì ông Hương khẳng định cây da là của làng, làng bán lấy tiền sung vào công quỹ nên tôi mới đồng ý mua. Giá cây da chỉ có một triệu đồng (chưa đưa tiền thì bị tranh chấp), nhưng tiền chi phí nước non, phong bì cho các vị thì hơn số đó. Trong lúc đang tranh chấp thì ban nhân dân thôn Phú Thịnh lại đem bán cây da cho người khác.
CÂY DA THUỘC QUYỀN SỞ HỮU CỦA AI?
Theo cách giải thích của thôn Phú Thịnh và UBND xã An Thạch thì cây da nằm trên đất do Nhà nước quản lý nên thuộc sở hữu Nhà nước mà đại diện là thôn Phú Thịnh. Còn theo bà Trương Thị Ký, trước năm 1975, đám đất rẫy có cây da thuộc quyền quản lý, sở hữu và sử dụng của gia đình bà. Sau năm 1975, bà hiến đất vào hợp tác xã chứ không hiến cây da cũng như những cây khác có trên đất ấy. Do vậy, tuy đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước quản lý nhưng cây da vẫn thuộc về gia đình bà. Xã, thôn muốn khai thác hay chặt bỏ thì phải bồi thường thỏa đáng.
Cây da ở thôn Phú Thịnh có chu vi khoảng hai người ôm, mọc ven đường liên thôn. Phía trên là khu đất rẫy của gia đình bà Trương Thị Ký (từ trước năm 1975 - theo bà Ký), giờ là khu tái định cư giãn dân của xã An Thạch. Nhiều người cao niên trong thôn đều xác nhận khu rẫy này trước đây là của gia đình bà Ký. Ông Trần Chín (SN 1938), nói: “Hồi nhỏ tui thường hay chăn bò, lớn lên tham gia cách mạng nhưng thường nằm vùng ở khu vực này nên biết rõ. Chỗ cây da sộp thuộc rẫy nhà bà Trương Thị Ký. Sau giải phóng, người ta ủi đường ngang qua đây nên cây da sộp giờ nằm ven đường”. Ông Nguyễn Ngọc Châu (SN 1930), lão thành cách mạng ở vùng này cũng xác nhận: “Cây da có trên đất rẫy gia đình bà Trương Thị Ký từ hồi tui còn nhỏ”. Nhiều người lớn tuổi khác, như các ông, bà Nguyễn Ngọc Sơn, Nguyễn Ngọc Ký, Nguyễn Thị Thể… cũng đều nói tương tự, hoàn toàn trái ngược với cách giải thích của ông trưởng thôn Lường Văn Hương và Ban nhân dân thôn Phú Thịnh, rằng cây da sộp là của làng và người dân ở đây ai cũng biết (!?).
Thêm một mâu thuẫn nữa là, trên cùng một đám rẫy của bà Trương Thị Ký, nhưng phần rẫy được lấy làm khu tái định cư thì toàn bộ cây cối có trên đó, bà Ký được đền bù, còn cây da sộp không thuộc diện tích khu tái định cư thì thôn, xã cho là của làng và bà Trương Thị Ký không có quyền đòi!?
LỜI THỈNH CẦU CỦA CỤ BÀ 80 TUỔI
Bà Trương Thị Ký năm nay đã 80 tuổi, trước đây tham gia cách mạng, từng bị địch bị bắt tù đày, nay già yếu và bệnh đau luôn. Chồng bà, ông Lê Bưng, cũng từng tham gia kháng chiến chống Pháp, cấp bậc thượng úy. Bà Ký nói, khi biết tin cây da sộp trên đất rẫy của nhà mình bị Ban nhân dân thôn Phú Thịnh tự động bán, bà chỉ biết khóc. Cây da ấy đã gắn với đám rẫy, với đời nông dân cơ cực của bà. Bà chỉ có nguyện vọng: xin chính quyền xác nhận cây da đó thuộc quyền sở hữu của gia đình bà và gia đình bà được quyền cho, tặng hoặc bán để lấy ít tiền chữa bệnh, dưỡng già.
Làm việc với chúng tôi ngày 26/10/2010, ông Nguyễn Quốc, Phó Chủ tịch UBND xã An Thạch xác nhận: Đúng là có sự việc khiếu kiện, xin xác nhận cây da của bà Trương Thị Ký và vụ việc này do chủ tịch xã trực tiếp giải quyết. UBND xã An Thạch sẽ chủ trì, đưa việc này ra nhân dân thôn Phú Thịnh lấy ý kiến. Nếu người dân xác định cây da mọc trên đất rẫy trước đây của bà Trương Thị Ký thì sẽ giải quyết cho bà Ký khai thác sử dụng như nguyện vọng. Thế nhưng quan điểm giải quyết hợp lòng dân này đến nay chưa thấy UBND xã An Thạch thực hiện, mặc dù sự việc đã kéo dài từ hơn một năm nay và bà Ký ngày càng già yếu, đau bệnh thường xuyên.
QUANG MINH - ĐĂNG KHOA
