Theo khảo sát của HĐND tỉnh, đến cuối năm 2011, TP Tuy Hòa chỉ có 176/1.036 doanh nghiệp (DN) tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), chiếm tỉ lệ 17%. Nhiều nỗ lực trong công tác tuyên truyền vận động cũng như các biện pháp chế tài xử phạt đã được ngành chức năng thực hiện song chưa mang lại hiệu quả. Đâu là nguyên nhân và giải pháp cho vấn đề này?
Người lao động rất cần được doanh nghiệp quan tâm đến chế độ BHXH - Ảnh: N.HÂN
Năm 2011, ngành BHXH TP Tuy Hòa đã tăng cường nhiều biện pháp tuyên truyền vận động nhằm khai thác mở rộng đối tượng thực hiện BHXH nhưng cũng chỉ có thêm 50 DN với 350 lao động tham gia BHXH bắt buộc. Đây là con số quá khiêm tốn so với số lao động mà các DN kê khai với ngành chức năng khi đăng ký kinh doanh. Ông Nguyễn Tân, Giám đốc BHXH TP Tuy Hòa, cho biết: “Năm 2011, chúng tôi đã cử cán bộ trực tiếp làm việc với các DN, cung cấp các biểu mẫu, hướng dẫn chi tiết các thủ tục liên quan để giúp DN thuận tiện khi đăng ký tham gia BHXH, tuy nhiên kết quả thu được rất thấp. Đa số các đơn vị đều có nguyên nhân riêng để né tránh đóng BHXH”. Ông Tân cho biết thêm, nhiều DN đăng ký hàng trăm lao động nhưng thực tế chỉ có vài ba người trong gia đình, DN cũng không có thang bảng lương, không có hợp đồng lao động nên không tham gia BHXH bắt buộc.
Cùng thời gian này, UBND TP Tuy Hòa cũng đã tổ chức cuộc họp triệu tập hơn 500 DN đóng trên địa bàn để triển khai Luật BHXH và hướng dẫn một số quy định về đăng ký tham gia BHXH nhưng đại diện các DN đến dự họp chỉ có 30 người, chủ yếu là kế toán DN. Ông Trần Hiền, Phó chủ tịch UBND TP Tuy Hòa, khẳng định: “Ý thức chấp hành pháp luật nói chung của nhiều DN rất hạn chế, trong đó có Luật BHXH là chính sách chế độ dành cho người lao động. Thêm vào đó, sức ép về việc làm và thu nhập của số đông lao động khiến họ không dám lên tiếng đòi quyền lợi. Điều này vô hình tiếp tay cho DN né tránh nghĩa vụ đóng BHXH, dẫn đến tình trạng vi phạm Luật BHXH diễn ra phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng và sự ổn định lâu dài của loại hình DN nhỏ vốn chiếm đa số ở địa phương. Nhiều đơn vị có năng lực tài chính, sản xuất kinh doanh hiệu quả nhưng không quan tâm đến quyền lợi, phớt lờ nghĩa vụ, thậm chí có trường hợp còn chiếm dụng tiền đã đóng BHXH của người lao động.
Ông Hồ Phương, Phó giám đốc BHXH tỉnh, cho biết nguyên nhân của tình trạng này là do đa số DN làm ăn nhỏ lẻ, manh mún, quy mô nhỏ và có tính chất gia đình, chủ yếu hoạt động lĩnh vực dịch vụ, thương mại có lợi nhuận thấp, dẫn đến trả lương cho công nhân thấp nên việc trích một phần đóng BHXH khiến công nhân chưa mặn mà. Mặt khác, tình trạng lao động bỏ việc, nhảy việc xảy ra thường xuyên ở các DN, nhất là những đơn vị sử dụng lao động phổ thông như xây dựng, thương mại, dịch vụ nhà hàng, khách sạn… nên người lao động cũng không muốn tham gia BHXH. Anh Nguyễn Hải, một chủ DN nhỏ kinh doanh thiết bị tin học văn phòng ở phường 2, cho biết: Mỗi năm đơn vị tôi có 20-30 lao động nghỉ việc, bỏ việc trong khi nếu ổn định, tôi chỉ cần 5 đến 7 người. Một khi người lao động chưa có ý định làm ăn lâu dài thì họ không muốn đóng BHXH cũng là điều dễ hiểu… Hơn nữa, trên thực tế, ngành chức năng của tỉnh và TP Tuy Hòa chưa quan tâm đến chất lượng hoạt động của đơn vị, các quyền lợi về thu nhập, tiền lương, tiền công và BHXH của người lao động và trách nhiệm trước pháp luật của chủ sử dụng lao động.
Giải pháp nào cho bài toán thực thi Luật BHXH tại các DN ở TP Tuy Hòa? Ông Nguyễn Tân cho biết, ngành đã khảo sát, thống kê đầy đủ số DN, số lao động và đã báo cáo với lãnh đạo UBND TP Tuy Hòa ngay từ đầu năm 2012 để nhận sự chỉ đạo trong công tác phối hợp với các ngành liên quan. Theo kế hoạch, ngành BHXH TP Tuy Hòa sẽ báo cáo BHXH tỉnh hỗ trợ thành lập các đoàn khảo sát, nắm chắc số liệu thực tế các DN còn hoạt động, tổ chức vận động tuyên truyền và trực tiếp hướng dẫn các đơn vị đăng ký tham gia BHXH. Thành phố sẽ chọn phường 2 với gần 100 DN tổ chức thực hiện thí điểm để rút kinh nghiệm triển khai ra các xã, phường còn lại. Bên cạnh đó, tổ công tác liên ngành sẽ áp dụng quyết liệt các biện pháp xử phạt mạnh để chế tài các DN trốn trách nhiệm thực hiện BHXH cho người lao động..
TP Tuy Hòa đang phát triển với nhiều loại hình DN mới ra đời, thị trường lao động tương đối sôi động, đời sống nhân dân từng bước cải thiện. Cơ cấu kinh tế và lao động đang chuyển dịch theo hướng CNH, HĐH tạo thêm việc làm tại chỗ cho hàng chục ngàn lao động địa phương, hiệu quả sử dụng nguồn lực có bước tiến đáng kể. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật nói chung và Luật BHXH nói riêng của nhiều đơn vị chưa nghiêm, ảnh hưởng tiêu cực đến ổn định đời sống người lao động và an sinh xã hội của tỉnh. UBND TP Tuy Hòa cần vào cuộc quyết liệt hơn để chỉ đạo các ngành liên quan tập trung tuyên truyền vận động, kiểm tra xử phạt nghiêm theo luật định những đơn vị cố tình vi phạm, nâng cao ý thức tự giác thượng tôn pháp luật, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động.
QUANG PHƯƠNG (BHXHVN)
