Làng Chín Bếp nằm heo hút cạnh suối Mun (xã Phú Mỡ, huyện Đồng Xuân). Tên làng Chín Bếp có từ lúc mới lập làng, có nghĩa là chín ngôi nhà, chín cái bếp nấu. Điều đặc biệt ở làng này là cả chín gia đình đều một lòng đi theo Đảng, theo Bác Hồ.
MỘT LÒNG ĐI THEO ĐẢNG
Ông Ê Ôi - một chiến sĩ cách mạng, cư dân làng Chín Bếp - Ảnh: H.NAM
Nhắc đến làng Chín Bếp, ông Ê Ôi, một cán bộ cách mạng lớn tuổi ở thôn Suối Cối 2 - cư dân làng Chín Bếp kể vanh vách danh sách chín gia đình khai lập ra làng này. Trong kháng chiến chống Mỹ, họ một lòng theo Đảng, giúp đỡ cách mạng. Thứ tự chín chủ hộ được ông liệt kê gồm: Ma Lươm (nguyên chủ tịch xã Phú Mỡ), Ê Ôi (chính ông, thoát ly tham gia cách mạng làm giao liên), Ma Son (làm giao liên cùng ông), Ma Nam (đi bộ đội), Ma Tin (xã đội Sông Hà), Ma Don (du kích xã), Ma Dưng (cán bộ hoạt động cách mạng thời chiến tranh), Ma Bông (giao liên) và Oi Luông (du kích xã Sông Hà). Theo Ê Ôi, thời đó ngoài xã vùng cao Phú Mỡ như bây giờ, cách mạng còn thành lập thêm một xã Sông Hà bao gồm vùng núi rộng lớn ở phía bên kia sông Bà Lài (giáp ranh tỉnh Bình Định).
Trong thời gian hoạt động cách mạng để không bị lộ, ông Ê Ôi được cấp trên phân công đảm nhận nhiều nhiệm vụ khác nhau. Năm 1959, ông thoát ly làm giao liên, đến năm 1960 chuyển về đơn vị C3 đóng quân ở thôn Phú Giang bây giờ. Đến năm 1968 ông được điều về công tác tại Hợp tác xã B’Le, phụ trách đoàn dân công, năm 1971 làm trưởng công an xã… “Một vùng núi rộng lớn, cả đỉnh La Hiên cao ngút ngàn tôi cũng có mặt đưa thông tin liên lạc cho bộ đội hoạt động bí mật”, ông Ê Ôi hào hứng nói. Còn Ma Dưng, để minh chứng mình đi theo Đảng, theo Bác Hồ ông chỉ tay phía sau vách hậu – nơi tấm hình ông chụp mặc quân phục bộ đội trong một lần xuống huyện họp, nói: “Tấm hình đó là kỷ niệm thời trai trẻ tôi đi làm cách mạng”. Địa bàn hoạt động cách mạng của Ma Dưng thay đổi thường xuyên, có lúc ở Tống Binh, rồi qua Cà Lúi (huyện Sơn Hòa), lại về Phú Giang, Phú Lợi (xã Xuân Quang 1). Dù việc đi lại giữa các địa bàn hoạt động nhiều hiểm trở, vậy mà ông vẫn không thấy mệt mỏi.
Còn ông So Mai, một cán bộ hoạt động cách mạng thời chiến tranh chống Mỹ hiện ở thôn Suối 2, kể rằng năm 1968, ông thoát ly lên núi hoạt động cách mạng, đóng quân tại xã Phú Mỡ. Đơn vị của ông là đơn vị hoạt động biệt lập giữa núi rừng âm u nên khó được tiếp tế lương thực từ dưới xuôi lên. Ở đó có làng Chín Bếp nhà nào cũng theo cách mạng nên tối ông lẻn ra sau hè nhà, bà con giúp đậu, bắp, mang vào rừng nuôi bộ đội, đi riết ông rành đường dù đêm tối cũng không lạc hướng.
LÀNG CHUNG CỦA MỌI NGƯỜI
Chủ tịch UBND xã Phú Mỡ So Bếp cho biết, năm 1991, Đảng ủy, UBND xã Phú Mỡ nhận thấy ở làng Chín Bếp quá hẻo lánh, khó có thể kéo điện đến được nên vận động bà con chuyển đến gần các vùng dân cư lân cận. Cư dân làng Chín Bếp đa số đồng dân tộc thiểu số Chăm H’Roi.
Tuy làng Chín Bếp không còn người sinh sống nữa, nhưng tiếng tăm một thời của làng vẫn còn lưu truyền đến tận hôm nay. Ông Phạm Văn Dĩnh, công nhân lâm trường Hà Đan cho biết, lúc tôi mới lên đây công tác, đến xã Phú Mỡ hỏi thăm đường lên Hà Đan, người dân ở đây nói cứ vào làng Chín Bếp rồi đi thẳng là đến nơi. Khi mới nghe có vẻ lạ lẫm, nhưng khi hỏi thì kể vanh vách về gốc gác làng Chín Bếp vốn nổi tiếng này.
Ngay cả những người ở miền xuôi lên đây tìm trầm hoặc nhử chim cũng đều hẹn “tập kết” tại làng Chín Bếp. Ông Trần Văn Tám, chuyên nhử chim ở xã Xuân Quang 3 cho hay, mới đầu nghe địa danh này hơi thắc mắc vì sao có tên như vậy?, hỏi ra mới biết sự tích của làng. Cũng theo ông Tám, ở xã Phú Mỡ núi cao điệp trùng, làng Chín Bếp nằm cách trung tâm xã 3 km, một ngày đi qua các núi cao vực thẳm, khi đến làng Chín Bếp coi như mình đã… xuống núi. Tại đây dù trời có tối, mặc dù không gian vắng lặng nhưng trong bụng vẫn yên tâm, ấm cúng đến lạ thường.
LÊ TRÂM
