Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) về bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) được thực hiện từ ngày 1/1/2009. Qua hơn 1 năm triển khai thực hiện, chính sách này đã đi vào đời sống, nhưng có nhiều vướng mắc phát sinh từ công tác thu đến các thủ tục giải quyết chế độ cho người hưởng BHTN.

Người lao động làm việc tại cảng Vũng Rô - Ảnh: K.LONG

 

KHÓ TRONG VIỆC XÁC ĐỊNH ĐỐI TƯỢNG THU

Ngay từ đầu năm 2009, khi BHTN có hiệu lực, hai ngành BHXH và Lao động – Thương binh – Xã hội Phú Yên đã tổ chức hội nghị triển khai thu BHTN ở tất cả các đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Tại thời điểm này, văn bản quy định của các bộ, ngành chưa rõ nên việc xác định đối tượng phải đóng BHTN trong các đơn vị sự nghiệp còn vướng nên tiến độ thu rất chậm. Đến giữa năm 2009, BHXH Việt Nam kịp thời có hướng dẫn nên tình hình thu BHTN có tiến triển. Tuy nhiên đến cuối năm 2009, toàn tỉnh mới có gần 25.000 lao động tham gia BHTN, trong đó, hầu hết các doanh nghiệp đều chấp hành tốt, số còn lại khoảng gần 10.000 lao động chưa tham gia chủ yếu ở các cơ quan sự nghiệp như trường học, bệnh viện… bởi chủ sử dụng lao động còn lúng túng trong việc xác định đối tượng thu.

Có thể nói đến nay, dẫu qua 1 năm thực hiện, nhưng nhiều người vẫn chưa xác định rõ mình có thuộc diện phải đóng BHTN không? Thậm chí việc xác định đâu là cơ quan hành chính, cơ quan sự nghiệp; đối tượng viên chức, công chức… vẫn còn nhiều vấn đề chưa rõ, bởi Luật Công chức mới có hiệu lực từ ngày 1/1/2010.

Theo anh Trần Văn Dũng, Trưởng phòng thu BHXH Phú Yên, nguyên tắc bảo hiểm nói chung là cộng đồng chia sẻ, lấy số đông bù số ít, BHTN cũng không ngoại lệ. Đặc biệt, BHTN với bản chất an sinh xã hội, không vì mục đích lợi nhuận, thể hiện rõ nhất là Nhà nước đã hỗ trợ 1% trong tổng số 3% mức thu BHTN. Vì vậy, những người dù khó có khả năng thất nghiệp nhưng thuộc đối tượng quy định trong luật đều bắt buộc tham gia. Chính sách này còn quá mới mẻ ở Việt Nam, nên cần có thời gian và thực tiễn để các ngành kiến nghị với cấp trên xem xét sửa đổi, bổ sung.

Ngoài những khó khăn trên, đối với những đơn vị hưởng lương từ ngân sách phụ thuộc vào việc chuyển cấp kinh phí của ngành tài chính, nếu được cấp đầy đủ kịp thời thì việc tham gia các chế độ chính sách nói chung, trong đó có BHTN được thuận lợi, dễ dàng, đảm bảo quyền lợi người lao động. Tuy nhiên, thời gian qua có không ít đơn vị đã đăng ký tham gia BHTN cho người lao động nhưng không có tiền chuyển nộp vì chưa được cấp kinh phí cũng như chưa được ngành tài chính hướng dẫn, nhất là ở các trường học, bệnh viện, các đơn vị sự nghiệp trực thuộc sở…

HƯỞNG BHTN: VƯỚNG VÌ CHƯA NẮM RÕ LUẬT

Đến cuối tháng 2/2010, việc chi trả BHTN được thực hiện qua 2 tháng (sau 1 năm tham gia người lao động được hưởng BHTN), toàn tỉnh đã tiếp nhận 88 hồ sơ đề nghị giải quyết BHTN và đã hoàn tất thủ tục được hưởng cho 32 người. Con số này có thể chưa thể hiện hết số người được hưởng BHTN bởi nhiều lý do khác nhau.

Anh Đỗ Kim Hà, Trung tâm Giới thiệu việc làm Phú Yên, người trực tiếp tiếp nhận hồ sơ BHTN cho biết, thông tin về BHTN hiện nay hầu như chưa đến được với người lao động nhất là quy định về thời hạn đăng ký nên rất nhiều hồ sơ bị chậm, gây khó khăn cho người được hưởng. Thậm chí, nhiều người thôi việc nhưng không rõ đơn vị, doanh nghiệp mình có đóng BHTN hay không, đóng được bao nhiêu tháng... nên chưa quan tâm đến quyền lợi lẽ ra mình được hưởng. Lỗi này không thuộc về người lao động, bởi họ không được thông báo từ chính doanh nghiệp. Trong số các đơn vị trên địa bàn Phú Yên, chỉ có Công ty cổ phần PYGEMACO có cách làm tương đối bài bản khi kịp thời chốt sổ và cung cấp “lời dặn” đính kèm theo quyết định. Nhờ có hướng dẫn cụ thể các quy trình thực hiện BHTN nên đa số lao động của công ty này đều không bị vướng thủ tục.

Theo quy định, lao động được hưởng BHTN khi đã đóng đủ 12 tháng trở lên, tuy nhiên, trong năm qua nhiều đơn vị chưa thực hiện đủ thời gian hoặc để nợ tiền tham gia BHTN nên rất khó khăn trong việc chốt sổ giải quyết quyền lợi người lao động. Đây là một nguyên nhân khiến người lao động chịu thiệt thòi khi thất nghiệp. Đó là chưa kể nhiều doanh nghiệp chây ỳ, nợ dây dưa kéo dài lâu nay khiến người lao động không được hưởng đầy đủ các chế độ, trong đó có trợ cấp thất nghiệp. Ông Huỳnh Kim Lân, Phó Giám đốc Trung tâm Giới thiệu việc làm Phú Yên cho biết, để thuận tiện cho cơ quan giải quyết chính sách cũng như để đảm bảo quyền lợi người lao động, các đơn vị, doanh nghiệp cần thực hiện nghiêm túc hơn việc tham gia đóng BHTN hàng tháng và quy trình chốt sổ BHXH để kịp thời gian cho người lao động đăng ký, giải quyết chế độ hưởng BHTN.

Bên cạnh việc giải quyết trợ cấp thất nghiệp, theo Luật BHXH, người lao động khi hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp còn được tư vấn, hỗ trợ học nghề và việc làm nhưng qua hai tháng thực hiện, đa số lao động chưa mặn mà lắm với công tác này. Có thể xuất phát từ nguyên nhân người lao động chưa nắm rõ luật, song về cơ bản hệ thống học nghề, giải quyết việc làm ở tỉnh ta còn hạn chế. Đây là điều các ngành chức năng cần quan tâm hơn, bởi bản chất của BHTN không chỉ ở số tiền trợ cấp mà hướng tới mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội bền vững trên nền tảng giải quyết việc làm.

QUANG PHƯƠNG