Chương trình 134 của Chính phủ với mục tiêu hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn được Phú Yên triển khai từ cuối năm 2004 và được vào thực hiện trong 2 năm 2005- 2006.
Theo Ban Dân tộc tỉnh Phú Yên, trong số 9.514 hộ đồng bào dân tộc thiểu số đang sinh sống trên địa bàn tỉnh, có 287 hộ chưa có nhà ở, 1.899 hộ còn nhà ở còn tạm bợ, 78 hộ nằm trong vùng phải di chuyển, 4.468 hộ thiếu nước sinh hoạt, 3.627 hộ thiếu đất sản xuất với diện tích 1.139,5 ha và 1.333 hộ thiếu đất ở với diện tích 27,02 ha. Tất cả những trường hợp trên được UBND tỉnh đưa vào Chương trình 134 với tổng kinh phí đầu tư lên đến 38.457,8 triệu đồng, trong đó vốn Trung ương 33.018,8 triệu đồng, phần còn lại vốn của tỉnh và huy động sức dân.
Nhà xây dựng theo chương trình 134 ở thôn Bình Giang (Đức Bình Đông, Sông Hinh) - Ảnh: Nguyễn Trưởng
Nếu chương trình 135, Nhà nước đầu tư xây dựng hạ tầng cho các xã đặc biệt khó khăn, thì chương trình 134, Nhà nước hỗ trợ trực tiếp đến hộ đồng bào dân tộc thiểu số và không phân biệt địa bàn sinh sống làm cho bà con rất phấn khởi thêm tin tưởng vào Đảng và Nhà nước chăm lo cuộc sống của bà con. Do vậy hầu hết những hộ được Nhà nước hỗ trợ xây dựng nhà ở đều đâu tư thêm công sức để có nơi ở khang trang, đã có không ít hộ đầu tư gấp 2-3 lần Nhà nước hỗ trợ. Nhờ thực hiện chương trình này mà nhiều thôn, buôn đã xoá nhà ở tạm bợ, trong đó các huyện Phú Hoà, Tây Hoà đã hoàn thành việc xoá nhà ở tạm cho đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, cũng còn một số xã làm chưa tốt, chất lượng nhà chưa đạt yêu cầu. Nguyên nhân một phần là do chủ quá hộ nghèo không có vốn tham gia, mặt khác công tác tuyên truyền vận động chưa thật sâu rộng, nên nhận thức của nhân dân chưa được thấu đáo, chưa phát huy được sự ủng hộ giúp đỡ của cộng đồng.
Qua một năm thực hiện, chương trình 134 đã hỗ trợ cho 1.490 hộ xây dựng nhà ở (6 triệu đồng/hộ), đạt 65,8% kế hoạch; xây dựng 7 hệ thống cấp nước tập trung, đào 30 giếng nước và hỗ trợ cho 148 hộ (300.000 đồng/hộ) tự đào giếng đã giải quyết nước sinh hoạt cho 1.162 hộ, đạt 26%; giải quyết đất sản xuất cho 218 hộ với diện tích 78,5 ha, đạt 6% kế hoạch và cấp đất ở cho 31 hộ với 0,62 ha, đạt 2,3% kế hoạch. Tổng giá trị đã thực hiện được 11.573 triệu đồng, trong đó vốn Trung ương 10 tỷ đồng và vốn ngân sách tỉnh 1.573 triệu đồng.
Khó khăn nhất là việc giải quyết đất ở và đất sản xuất. Sông Hinh có nhu cầu đất sản xuất cho bà con dân tộc thiểu số rất lớn với 564,7 ha để cấp cho 2.393 hộ nhưng huyện vẫn chưa thực hiện được. Giải thích tồn tại đó, Trưởng phòng Dân tộc huyện Sông Hinh, Trần Thanh Định, cho biết: Giá đất ở địa phương này khá cao, tuy nhiên mức hỗ trợ theo chương trình chỉ có 5 triệu đồng/ha là quá thấp nên huyện rất khó thực hiện. Còn ông Trần Văn Sơn, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Phú Yên cho biết thêm: chương trình mới triển khai, các địa phương chưa tìm được quỹ đất để thực hiện, mặt khác giá đất thực tế ở địa phương quá cao nên tiến độ còn chậm. Ông Sơn cũng đề nghị, tỉnh và huyện nên có vốn đối ứng đầu tư cho lĩnh vực này từ 10- 15 triệu đồng/ha thì mới có khả năng thực hiện được.
Theo kế hoạch ban đầu, Chương trình 134 sẽ kết thúc vào cuối năm nay. Tuy nhiên đến thời điểm này, nguồn vốn do Trung ương phân bổ cho Phú Yên cũng chỉ mới 10 tỷ đồng. Do vâïy, nếu tỉnh không có nguồn vốn đối ứng hoặc không huy động được các nguồn vốn khác thì Chương trình 134 khó có khả năng thực hiện trọn vẹn các mục tiêu đề ra.
