Công tác dân số ở nước ta trong những năm qua luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, thời gian gần đây công tác này bộc lộ nhiều hạn chế, trong đó tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng miền, mất cân bằng giới tính tăng nhanh, thể lực người Việt Nam chậm được cải thiện… là những vấn đề đáng quan tâm.

Nhân viên y tế huyện Phú Hòa lấy máu gót chân trẻ sơ sinh để phát hiện sớm dị tật ở trẻ - Ảnh: PV

Ngày Dân số Việt Nam (26/12) và Tháng Hành động quốc gia về dân số (tháng 12) năm 2017 có chủ đề “Thực hiện tầm soát, chẩn đoán sớm bệnh tật trước sinh và sơ sinh, góp phần nâng cao chất lượng dân số” đang được các cấp, ngành triển khai tuyên truyền sâu rộng. Theo Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình Phú Yên (DS-KHHGĐ), sàng lọc trước sinh và sơ sinh là hai quy trình tách biệt. Sàng lọc trước sinh được thực hiện bằng các xét nghiệm máu hoặc lấy bệnh phẩm từ thai nhi và siêu âm cho phụ nữ mang thai 3 tháng đầu, 3 tháng giữa thai kỳ, giúp phát hiện sớm các loại bệnh như: down, rối loạn di truyền, dị tật ống thần kinh, khuyết tật về tim… Đối với kỹ thuật sàng lọc sơ sinh là biện pháp dự phòng hiện đại được tiến hành trong vòng 24-48 giờ sau khi trẻ được sinh ra. Thời điểm này, trẻ sẽ được nhân viên y tế lấy máu gót chân để phát hiện sớm các dị tật bẩm sinh như: thiếu men G6PD (bệnh gây biến chứng vàng da, biến chứng thần kinh, chậm phát triển tâm thần, vận động); suy giáp trạng bẩm sinh (bệnh rối loạn hoặc thiếu hụt tổng hợp hormone tuyến giáp, chậm phát triển trí tuệ) và tăng sản thượng thận bẩm sinh (bệnh rối loạn nhiễm sắc thể giới tính).

Hiện nay, tất cả các bác sĩ chuyên khoa sản, bác sĩ siêu âm đều tư vấn cho các thai phụ về vai trò của việc siêu âm sàng lọc trước sinh. Bởi vậy, dù mang thai lần đầu, chưa có kinh nghiệm, kiến thức về sàng lọc trước sinh, các thai phụ đều có thể nắm bắt và thực hiện các sàng lọc đầy đủ. Chị Đặng Nguyên Dương (ở phường 4, TP Tuy Hòa) chia sẻ: “Khi mang thai 2 con, tôi đều thực hiện các bước sàng lọc trước sinh. Biết con mình khỏe mạnh, tôi và gia đình rất mừng. Sàng lọc rất quan trọng để mình sinh con ra khỏe mạnh, gia đình cũng hạnh phúc hơn”.

Bác sĩ Vũ Ngọc Dững, Chi Cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ Phú Yên, cho biết: Hiện tại, các địa phương đang truyền tải những thông điệp vận động phụ nữ chuẩn bị mang thai và đang mang thai thực hiện tầm soát, chẩn đoán sớm bệnh tật trước sinh và sơ sinh; tư vấn sử dụng các biện pháp tránh thai phù hợp; tư vấn về sức khỏe bà mẹ, trẻ em và làm mẹ an toàn; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi dựa vào cộng đồng; tác hại và hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho nhóm đối tượng tại các vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số. Mỗi năm nước ta có trên 1 triệu trẻ em ra đời, khoảng 1,5-2% trong số đó mắc các dị tật bẩm sinh như hội chứng down, tim bẩm sinh… Với tiến bộ y học hiện nay thì sàng lọc trước sinh là giải pháp hiệu quả nhất để phát hiện sớm và can thiệp. Bởi vậy, nâng cao nhận thức về sàng lọc trước sinh để người dân chủ động trong việc sàng lọc cần được đẩy mạnh.

Hiện nay, ở Phú Yên, các cơ sở y tế có thể sàng lọc được nhiều bệnh cơ bản. Nếu bà mẹ nghi ngờ dấu hiệu bệnh, các cơ sở y tế của tỉnh sẽ chuyển mẫu đến các bệnh viện lớn tuyến trung ương để thực hiện các bước tiếp theo. Sàng lọc trước sinh và sơ sinh sẽ hạn chế được tình trạng sinh ra những công dân bị khuyết tật, gây gánh nặng cho gia đình và xã hội, bản thân đứa trẻ cũng dễ bị tổn thương hơn.

Ngoài thực hiện tốt công tác tuyên truyền, trong Tháng Hành động quốc gia về dân số, Chi cục DS-KHHGĐ Phú Yên phấn đấu có 70% phụ nữ mang thai được tầm soát ít nhất bốn loại tật bẩm sinh phổ biến; 90% số trẻ sơ sinh được tầm soát ít nhất 5 bệnh bẩm sinh phổ biến... Các địa phương tùy vào tình hình thực tế mà triển khai các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng với sàng lọc trước sinh và sơ sinh. Đặc biệt, trong khi việc tầm soát trước sinh được thực hiện đầy đủ, dễ tiếp cận thì việc sàng lọc sơ sinh gặp nhiều khó khăn, cần sự chung tay của cộng đồng.

“Trong khi người dân ở khu vực thành thị có kiến thức khá đầy đủ về việc sàng lọc trước sinh và sơ sinh thì tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vấn đề này chưa được quan tâm đúng mức. Bởi vậy, cũng trong Tháng Hành động quốc gia về dân số và Ngày Dân số Việt Nam năm nay, đội ngũ cộng tác viên dân số trực tiếp đến từng vùng, nhóm hộ để tuyên truyền lợi ích của sàng lọc trước sinh, sơ sinh và những nguy cơ do dị tật bẩm sinh để lại. Việc tuyên truyền được cụ thể hóa bằng ví dụ cụ thể, ngôn ngữ dễ hiểu, qua đó góp phần giảm thiểu tối đa hậu quả nặng nề do dị tật bẩm sinh, nâng cao chất lượng dân số”, bác sĩ Vũ Ngọc Dững cho biết thêm.

KIM CHI - HUYỀN TRANG