Ban VH-XH HĐND tỉnh vừa khảo sát tình hình triển khai, kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) ở một số thôn, buôn đặc biệt khó khăn thuộc các xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2015 và xã đăng ký đạt chuẩn nông thôn mới trong năm 2016 tại 2 huyện miền núi Sơn Hòa và Sông Hinh.

Qua đó, đoàn khảo sát nhận thấy chương trình đã giúp bộ mặt nông thôn miền núi có nhiều khởi sắc. Tuy nhiên, hành trình giữ vững các tiêu chí đối với các xã đạt và hoàn thành các tiêu chí còn lại đối với các xã đăng ký còn lắm gian nan.

Chưa hết khó khăn

Theo chân đoàn khảo sát thực tế của Ban VH-XH HĐND tỉnh đến các xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2015 và đăng ký đạt chuẩn trong năm 2016 của 3 xã (Sơn Giang, Đức Bình Tây và Sơn Hà) ở 2 huyện Sông Hinh và Sơn Hòa, chúng tôi thấy rõ sự chuyển mình, thay da đổi thịt nhanh chóng của các xã này nhờ xây dựng NTM. Đường nông thôn được bê tông hóa khang trang, hệ thống thủy lợi cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất và dân sinh; thôn nào cũng có nhà văn hóa và khu thể thao; chợ đạt chuẩn… Tuy nhiên, theo chính quyền các xã này, việc giữ vững những tiêu chí NTM trong những năm tiếp theo và có thể được công nhận trong năm nay còn nhiều khó khăn.

Ông Nguyễn Thái Hưng, Chủ tịch UBND xã Sơn Giang (huyện Sông Hinh), cho biết: “Là một xã có xuất phát điểm thấp, kinh tế chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, tình trạng sản xuất tự phát còn khá phổ biến nên chất lượng, hiệu quả sản xuất ở địa phương còn chậm, đời sống một bộ phận người dân còn khó khăn, sự chênh lệch về thu nhập của người dân giữa các thôn còn cao, môi trường cảnh quan có nơi chưa đạt yêu cầu. Trên địa bàn xã không có hệ thống nước sạch theo quy định, người dân sống bằng nguồn nước giếng khoan, khơi trong sinh hoạt hàng ngày. Xã có tới 13 dân tộc anh em chung sống nên quy định hộ nghèo 5% là tương đối khó thực hiện. Năm 2016, khi áp dụng chuẩn nghèo đa chiều thì tỉ lệ hộ nghèo của xã có thể sẽ tăng lên nữa. Chính vì vậy, dù được công nhận xã NTM nhưng để giữ vững cũng còn rất nhiều việc phải làm.

Còn theo ông Nguyễn Hồng Hà, Bí thư Đảng ủy xã Sơn Hà (huyện Sơn Hòa), đến nay, xã đã đạt 17/19 tiêu chí xây dựng NTM. Cơ sở hạ tầng tuy được đầu tư xây dựng đạt chuẩn theo tiêu chí quy định nhưng mức độ còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển; sự phối hợp thực hiện các tiêu chí có lúc, có nơi chưa chặt chẽ, mô hình sản xuất hiệu quả đem lại chưa cao... nên cần rất nhiều thời gian để tiếp tục hoàn thiện. Còn tiêu chí 9 (nhà ở dân cư), tiêu chí 11 (hộ nghèo) thì chưa đạt. Đặc biệt, hiện tỉ lệ hộ nghèo toàn xã chiếm 10,2% và rất khó khăn để đạt chuẩn NTM trong năm nay.

Bà Nguyễn Thị Diệu Thiền, Trưởng Ban VH-XH HĐND tỉnh, cho biết: “Bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện bộ tiêu chí quốc gia về NTM, các xã này còn gặp phải một số khó khăn, vướng mắc. Đó là một số tiêu chí chưa phù hợp với điều kiện thực tế từng vùng, miền ở các địa phương, nhất là tiêu chí 11 (hộ nghèo). Theo báo cáo của 3 xã, tổng số hộ nghèo, cận nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2016-2020 chiếm tỉ lệ cao, nhất là ở các thôn, buôn đặc biệt khó khăn. Phần lớn hộ nghèo là người đồng bào dân tộc thiểu số thiếu đất sản xuất, hộ gia đình chính sách, người già neo đơn không có khả năng lao động nên việc giảm tỉ lệ hộ nghèo ở mức bằng hoặc nhỏ hơn 5% rất khó thực hiện; thu nhập bình quân đầu người tuy có tăng so với trước, nhưng chưa thật sự bền vững. Năm 2015, 2 xã Sơn Giang, Đức Bình Tây được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới. Theo đó, 6 thôn thuộc 2 xã này không còn là thôn đặc biệt khó khăn theo tiêu chí quy định tại Quyết định 30 của Thủ tướng Chính phủ, làm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của người dân. Đáng quan tâm là tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản tại các xã đạt chuẩn nông thôn mới vẫn còn, nhất là khoản nợ đóng góp của nhân dân khó có khả năng thanh toán. Chính vì vậy, khó có thể giữ vững các tiêu chí đã đạt và việc hoàn thành những tiêu chí chưa đạt càng khó hơn”.

Ban VH-XH HĐND tỉnh khảo sát chương trình xây dựng NTM tại xã Sơn Giang (huyện Sông Hinh) - Ảnh: THÙY THẢO

Cần có những cơ chế đặc thù

Ông Lê Văn Sơn, Bí thư Chi bộ thôn Suối Biểu (xã Sơn Giang), thông tin: “Hiện nay, tiêu chí 10 về thu nhập của xã gặp rất nhiều khó khăn, thể hiện rõ nhất ở thôn chúng tôi. Toàn thôn có 205 hộ nhưng theo chuẩn hộ nghèo mới thì có đến 139 hộ nghèo, 55 hộ cận nghèo; hơn 90% là đồng bào dân tộc thiểu số, mức sống thấp nhất so với các thôn còn lại của xã. Suối Biểu lại là thôn không được hưởng lợi từ hệ thống thủy lợi sau thủy điện Sông Hinh. Người trong độ tuổi lao động chiếm tỉ lệ cao nhưng không có đất sản xuất, không đủ kiến thức, kinh nghiệm để làm công nhân hoặc đi làm ăn xa. Chính vì vậy, ảnh hưởng rất lớn đến việc giữ vững và phát triển các tiêu chí NTM. Do đó, chúng tôi kiến nghị Nhà nước cần có cơ chế đặc thù hỗ trợ những thôn, buôn đặc biệt khó khăn khi đã được công nhận xã NTM”.

Theo ông Trần Thanh Định, Phó Chủ tịch HĐND huyện Sông Hinh, các xã được công nhận đạt chuẩn NTM của huyện thể hiện bằng chính nội lực phấn đấu chứ khi chấm điểm, huyện không châm chước bất cứ tiêu chí nào. Tuy nhiên, xuất phát điểm của các xã miền núi thấp, đời sống còn khó khăn, trình độ dân trí chưa cao nên việc thực hiện các tiêu chí còn nhiều hạn chế. Bên cạnh những chính sách hỗ trợ của huyện, tỉnh và Trung ương cần có thêm các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng và hiệu quả xây dựng NTM ở các xã này.

Bà Nguyễn Thị Diệu Thiền cho biết thêm: “Từ thực tế trên, Ban VH-XH đã có những kiến nghị, đề xuất để giúp các xã giữ vững các tiêu chí và sớm được công nhận xã NTM. Đó là HĐND tỉnh cần tiếp tục thực hiện Nghị quyết 75 về đề án Bê tông hóa giao thông nông thôn tỉnh đối với 3 huyện miền núi; kiến nghị với Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương xem xét, điều chỉnh các chỉ tiêu trong bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM cho phù hợp với từng vùng, miền nhất là đối với các huyện miền núi như: tiêu chí 9 (nhà ở dân cư), tiêu chí 10 (thu nhập), tiêu chí 11 (hộ nghèo); có cơ chế, chính sách hỗ trợ các thôn, buôn đặc biệt khó khăn không còn diện đầu tư của Chương trình 135 ở các xã được công nhận đạt chuẩn NTM; các thôn, buôn có tỉ lệ hộ nghèo, cận nghèo còn cao (chiếm trên 40%) để giúp người dân giảm nghèo bền vững. Đồng thời ưu tiên phân bổ vốn thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM cho các xã đặc biệt khó khăn, các xã đăng ký đạt chuẩn NTM năm 2016 để hoàn thành theo đúng kế hoạch đề ra, nhất là đầu tư nước sinh hoạt, hệ thống thủy lợi, kiên cố hóa kênh mương nội đồng”.

THÙY THẢO