Trong văn hóa Á Đông nói chung, Việt Nam nói riêng, sự thành đạt của con cái có ý nghĩa vô cùng quan trọng không chỉ cho riêng gia đình đó mà còn của cả dòng họ. Việc nuôi dạy con vì thế rất được chú trọng, nhất là hiện nay, quy mô gia đình nhỏ 1-2 con khá phổ biến ở Việt Nam.
Có thể nói số lượng con cái trong gia đình ít nên các bậc làm cha, làm mẹ sẽ có điều kiện hơn trong việc nuôi dạy con. Tuy nhiên, do con ít nên nhiều gia đình chiều chuộng con quá mức dẫn đến đứa trẻ phát triển sai lạc về nhân cách, trở nên khó bảo, có khi hư hỏng. Vậy nuôi dạy con như thế nào để đứa trẻ lớn lên trở thành người có ích cho xã hội, có hiếu với cha mẹ đó là điều được quan tâm của hầu hết các bậc làm cha làm mẹ.
Làm thế nào để con phát triển hoàn thiện về nhân cách? Trước hết đứng trên bình diện tâm lý học cho thấy nhân cách của con người được hình thành và hoàn thiện trong khoảng thời gian rất dài, có khi hết cả cuộc đời, nhân cách của con người vẫn chưa hoàn thiện. Như vậy, để dạy cho đứa trẻ trở thành một con người có ích cho gia đình, cho xã hội, biết kính trên nhường dưới, làm chủ được bản thân mình và đem kiến thức của mình phục vụ cho cộng đồng xã hội, đó là nghĩa vụ của các bậc làm cha, làm mẹ cùng với cộng đồng xã hội.
Ở Việt Nam nói chung, Phú Yên nói riêng, nhiều người, nhiều gia đình do sự nhìn nhận hay do nhiều yếu tố khác nhau nên có cách dạy dỗ con thiếu khoa học dẫn đến hậu quả đáng buồn. Vì vậy, nhiệm vụ dạy dỗ con của các bậc cha mẹ, của cộng đồng xã hội là làm sao để đứa trẻ có cách nhận biết, lý giải sự vật hiện tượng phù hợp với lứa tuổi của nó, đồng thời phù hợp với chuẩn mực xã hội mà đứa trẻ đang sống.
Nhiều cha mẹ cho con đi nhà trẻ, hay học ở bậc mầm non, khi đón về nhà thấy có những vết bầm hay xây xát nhỏ đã vội xót con, trách giáo viên. Cũng có người thấy con bị đánh một vài roi ở mông đã bênh vực con mặc dù khuyết điểm của con rất rõ... Những hành động này của các bậc cha mẹ đã vô tình tạo cho con sự ỷ lại và làm cho nó cảm thấy “được quyền bất khả xâm phạm”, dần dần hình thành nhân cách “coi trời bằng vung” và chỉ biết hưởng thụ.
Bản thân tôi từng chứng kiến nhiều người nước ngoài đến Việt Nam du lịch có mang theo con nhỏ, dù đứa trẻ chỉ 3-4 tuổi nhưng họ để con tự do chơi cát và các trò chơi khác ở biển, chỉ thỉnh thoảng họ mới can thiệp khi thực sự cần thiết. Hay ở tiền sảnh của khách sạn nọ, đôi vợ chồng ngồi ăn sáng, uống cà phê ngắm biển, cậu con trai khoảng 2-3 tuổi chơi một mình, chạy bị ngã, cha mẹ vẫn bình thường, đứa bé sau vài giây nhìn cha mẹ thì tự đứng dậy chơi tiếp. Tôi có hỏi họ tại sao không đến đỡ cháu dậy, họ bảo nó ngã nếu không việc gì thì tự đứng dậy được. Nếu cái gì cũng can thiệp thì sau này cháu sẽ có tâm lý ỷ lại, chờ đợi người khác giúp đỡ, như vậy sẽ không phát triển nhân cách, khả năng vốn có của nó.
Ở nước ta, do nhiều yếu tố cả chủ quan, khách quan nên cha mẹ dạy con của mình nhiều lúc “thái quá” làm cho đứa trẻ lớn lên có tính ỷ lại, chây lười, không cần suy nghĩ, phấn đấu... Vì vậy, để con của mình phát triển tốt không chỉ về thể lực mà cả về tâm lý thì cha mẹ cần thay đổi tư duy trong cách nuôi dạy con cái một cách khoa học, dựa trên các giai đoạn phát triển của trẻ, tâm lý lứa tuổi để dạy dỗ con cái phù hợp. Bên cạnh đó có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình - nhà trường - xã hội.
Bác sĩ NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
