Mặc dù mới được thực hiện trong 3 năm nhưng nhiều đề án thuộc Dự án Nâng cao chất lượng giống nòi tỉnh Phú Yên giai đoạn (2011-2015) đã được triển khai rộng rãi đến người dân đạt và vượt mục tiêu đặt ra cho giai đoạn 5 năm. Bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại, thách thức từ những vấn đề dân số cấp bách và bền vững.
Bác sĩ lấy máu gót chân sàng lọc trẻ sơ sinh - Ảnh: T.DIỆU
CÁC KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Dự án Nâng cao chất lượng giống nòi tỉnh Phú Yên giai đoạn (2011-2015) bao gồm 5 đề án: Sàng lọc trước sinh và sơ sinh; Tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân; Can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; Nâng cao chất lượng đồng bào dân tộc thiểu số và Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng. Đến nay, Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đã thu được những kết quả đáng khích lệ trong việc triển khai thực hiện dự án Nâng cao chất lượng giống nòi ở từng đề án cụ thể.
Đề án Sàng lọc trước sinh và sơ sinh được triển khai tại 73 xã, phường, thị trấn đạt 65% kế hoạch đề ra. Hầu hết các bác sĩ, nữ hộ sinh ở khoa sản bệnh viện tuyến tỉnh, huyện đã được các bác sĩ ở Trung ương tập huấn kỹ năng, phương pháp truyền thông hiệu quả. 7 đội lưu động các huyện, thị xã, thành phố đã được Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh trang bị máy siêu âm xách tay. Kết quả, gần 9% phụ nữ mang thai được sàng lọc trước sinh; 6% trẻ được sàng lọc sơ sinh trong đó phát hiện 2 trường hợp trẻ bị bệnh thiếu men D6PD và suy giáp trạng bẩm sinh.
Được triển khai trên 40 xã, Đề án Tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân đạt 300%, vượt kế hoạch đề ra. Đề án còn được triển khai đến các trường đại học và cao đẳng, THPT, THCS. Đến nay, có 42 Câu lạc bộ (CLB) Cha mẹ và vị thành niên về sức khỏe sinh sản/sức khỏe tình dục được thành lập. Các CLB này đều được trang bị bộ truyền thông, tủ sách cộng đồng và tập huấn sinh hoạt định kỳ hàng tháng, hàng quý với nội dung phong phú, hấp dẫn dành cho vị thành niên/thanh niên.
Hầu hết người dân đều được thông tin về nguyên nhân, hậu quả của thực trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Từ khi triển khai đề án, mỗi năm Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đều tổ chức hội nghị tuyên dương gia đình sinh con một bề là gái, học sinh nữ học giỏi để vinh danh vai trò, đóng góp của phụ nữ trong xã hội. Bởi Đề án Can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh được triển khai tại 94 xã, phường, thị trấn đạt 100% kế hoạch đề ra.
Đề án Nâng cao chất lượng đồng bào dân tộc thiểu số đã được triển khai tại 5 xã thuộc 3 huyện miền núi: Sông Hinh, Sơn Hòa và Đồng Xuân với nội dung xoay quanh việc tập trung tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn và quan hệ hôn nhân cận huyết thống. Trong đó, mô hình già làng, trưởng tộc ký cam kết không sinh con thứ 3, không tảo hôn và không quan hệ hôn nhân cận huyết thống đã mang lại hiệu quả. Kết quả, tư tưởng của người dân ở các xã thực hiện đề án đã được cải thiện, đặc biệt năm 2012, xã Ea Bia (Sông Hinh) không có người sinh con thứ 3, không có trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
Tính đến năm 2012, Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đã thành lập được 18 CLB Người cao tuổi; tổ chức tập huấn dưỡng sinh, tình nguyện viên chăm sóc người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn; trang bị máy massage, máy chiếu hồng ngoại; tổ chức hội nghị biểu dương gương người cao tuổi điển hình, tiên tiến. Kết quả này có được là nhờ vào Đề án Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng được triển khai trên 18 xã, phường, thị trấn, đạt 300% kế hoạch đề ra.
Các hoạt động thuộc dự án Nâng cao chất lượng giống nòi có thể triển khai rộng rãi trên cả tỉnh vượt kế hoạch là nhờ vào sự tận tụy của cán bộ ngành dân số trong hoạt động truyền thông cộng đồng, nhóm nhỏ, hộ gia đình đến tận người dân.
NHỮNG VƯỚNG MẮC CẦN GIẢI QUYẾT
Mặc dù nhiều đề án đã được triển khai nhằm nâng cao chất lượng dân số của Phú Yên nhưng thành công bước đầu chỉ thể hiện ở việc Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đã triển khai bề rộng đề án trong nhân dân. Cái cốt lõi là nâng cao chất lượng dân số vẫn còn là một bài toán nan giải với nhiều vướng mắc cần giải quyết. Trong đó, nổi bật 2 vấn đề là: mất cân bằng giới tính khi sinh và việc chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.
Theo Phó chủ tịch UBND huyện Phú Hòa Nguyễn Văn Học, thực trạng sinh con thứ 3 và mất cân bằng giới tính khi sinh là vướng mắc của huyện. Tình trạng sinh con thứ 3 trở lên mà nguyên nhân chủ yếu là do tâm lý người dân thích sinh nhiều con; đặc biệt là sinh con trai để nối dõi đã làm gia tăng chênh lệch giới tính khi sinh ở mức báo động. Hiện tỉ lệ này ở Phú Yên là 113 trẻ sơ sinh trai/100 trẻ sơ sinh gái, trong khi tỉ lệ phù hợp là 103 đến 105 trẻ sơ sinh trai/100 trẻ sơ sinh gái. Đến nay vẫn chưa thể giải quyết được tình trạng này không chỉ bởi tâm lý người dân mà vì còn nhiều cơ sở, cán bộ y tế vi phạm khi cho sản phụ biết giới tính thai nhi và nạo phá thai vì lựa chọn giới tính. Mất cân bằng giới tính khi sinh dẫn đến tình trạng thiếu nữ, thừa nam kéo theo nhiều hệ lụy như gia tăng nạn buôn người.
Hiện nay, người cao tuổi ở tỉnh chiếm gần 10% tổng dân số. Cùng với cả nước, Phú Yên đang trải qua giai đoạn “dân số vàng” khi tỉ lệ phụ thuộc chung trẻ em (0 đến 14 tuổi) và người già (trên 65 tuổi) là 50% (khoảng 2 người trong độ tuổi lao động sẽ “gánh đỡ” cho 1 người trong nhóm tuổi nói trên) và tiến nhanh sang giai đoạn “già hóa dân số”. Trong giai đoạn “già hóa dân số”, hệ thống chăm sóc y tế, hệ thống hưu trí và trợ cấp xã hội bền vững cần được đầu tư. Trong khi đó Phú Yên có đến 70% người cao tuổi sống ở nông thôn, không có chế độ hưu trí; các cơ sở vật chất, điều kiện y tế và phúc lợi xã hội mới chỉ phục vụ phần nào cho việc chăm sóc và chữa bệnh, chưa đáp ứng được xu hướng “già hóa dân số” với các nhu cầu về vui chơi và giải trí. Các chỉ số chất lượng dân số khác như: suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi, tỉ suất chết mẹ, tỉ suất trẻ em tử vong dưới 5 tuổi vẫn còn cao…
Theo Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Nguyễn Ngọc Nha, mục tiêu công tác dân số tỉnh Phú Yên ngày càng mở rộng. Nếu trước đây chỉ thực hiện 1 mục tiêu về quy mô dân số thì bây giờ mở rộng sang cơ cấu dân số và nâng cao chất lượng dân số. Nhưng ngân sách đầu tư từ chương trình mục tiêu quốc gia không tăng dẫn đến việc hỗ trợ cho công tác truyền thông, yếu tố quan trọng quyết định thành công của công tác tuyên truyền vẫn còn thấp. Trong khi đó, các vấn đề dân số cấp bách và bền vững như: mất cân bằng giới tính khi sinh, “già hóa dân số” và nâng cao chất lượng dân số chưa được truyền thông sâu rộng trong nhân dân. Do vậy, các cấp, ngành có liên quan cần quan tâm đầu tư, hỗ trợ để bảo vệ những kết quả đạt được, đồng thời giải quyết có hiệu quả những nguy cơ và thách thức đang tồn tại trong công tác dân số.
DIỆU ANH
